1995 Dinar Depremi'nden hemen sonra başlayıp 1999 İstanbul-Gölcük Depremi ile birlikte yoğunlaşan deprem/afet araştırmaları "kariyer"ime Nuray Karancı ile başladım ve devam ettim. 2001-2002 yıllarında Çankırı'da afetlere hazırlıklı olmak üzere bir eğitici eğitimi programı hazırladık ve bu eğitim sürecinde kullanmak üzere bir "Eğitici El Kitabı" hazırladık. Hem kendinizi hem de başkalarını depremlere/afetlere hazırlıklı olmak üzere eğitmenizde yardımcı olması için bu el kitabını aşağıya kopyaladım. İyi okumalar, iyi eğitimler...

Afetlere Karşı Hazırlıklı Olmak İçin Halk Eğitimi: Eğitici El Kitabı

Yazarlar:

Prof. Dr. Nuray Karancı

Prof. Dr. Bahattin Akşit

Uzm. Psk. Meltem Anafarta

Psk. Metin Özdemir

Resimler:

Gökçe Üner

İÇİNDEKİLER

Bölüm 1: Giriş ve Tanışma

Alıştırma 1: Tanışma ve doğal afet deneyimlerinin paylaşılması.

Bölüm 2: Doğal Afet Nedir?

Alıştırma 2: Doğa olayları ne zaman afete dönüşür? Doğal afetlerin

zararlarını azaltmak ve hazırlıklı olmak için neler yapılabilir?

Bölüm 3: Doğal Afetlerden [deprem, sel, heyelan] Önce Neler Yapabiliriz?

Alıştırma 3: Binayı terk etmek ve afet sonrası buluşma planı

hazırlamak.

Alıştırma 4: Gerekli malzemeleri depolamak.

Alıştırma 5: Bina güvenliği.

Alıştırma 6: Afet güvenlik planı: Bina içinde ve dışında güvenlik,

tehlike sinyallerinin belirlenmesi.

Bölüm 4: Doğal Afetler [deprem, sel, heyelan] Sırasında Neler Yapmalıyız

Alıştırma 7: Doğal afetler sırasında yapılması gerekenler.

Bölüm 5: Doğal Afetler Sonrası Yapılması Gerekenler

Alıştırma 8: Doğal afetlerden sonra yapılması gerekenler.

Alıştırma 9: Arama ve kurtarma.

Alıştırma 10: Afet sonrası duygusal tepkiler.

Önsöz

Bu kitabın amacı eğiticilere deprem, sel (taşkın) ve heyelan zararlarını azaltma ve hazırlıklı olmak konusunda verecekleri halk eğitim kurslarında yardımcı olmaktır. Bu kitap yetişkinlere eğitim vermek için planlanmıştır. Bu bakımdan el kitabı boyunca onlara öğrenci değil, katılımcı demeyi tercih ettik. Katılımcı ile kastedilen kurs boyunca aktif olarak eğitime katılacak ve elde ettiği bilgileri aile üyeleri ve komşuları ile paylaşacak ve gerekli uygulamaları yapacak bir yetişkindir. Bu el kitabı, katılımcılar için hazırlanmış olan “Doğal afetlere karşı hazırlıklı olalım” broşürü ile birlikte kullanılmalıdır.

Kursun önemli bir amacı katılımcıları doğal afetler öncesi, sırası ve sonrası neler yapabilecekleri konusunda düşündürmek ve gereken uygulamalar yapmaları için motivasyon sağlamaktır. Bu konuyu düşünerek ve gerekli bilgileri öğrenerek bazı afetlerin kaçınılmaz doğa olayları olduğunu, ancak zararlarını azaltmanın mümkün olabileceğini görmelerini sağlamamız önemlidir.

Kurs boyunca, yetişkin eğitimi için önemli gördüğümüz ve uygulanması yararlı olacak temel prensipler şunlardır:

1. Yetişkinler merak ettikleri, kendileri ve aileleri için gerekli olduğunu düşündükleri konuları daha iyi öğrenirler,

2. Yetişkinler ne öğrenecekleri, ne için öğrenecekleri, harcayacakları zamanın ne kadar olacağı, süreç sonunda ne kazanacakları, gibi konularda bilgi sahibi olmak isterler. Bu nedenle her etkinliğin başında hedeften ve süreç sonunda oluşacak kazanımlardan katılımcıları haberdar etmek önemlidir,

3. Yetişkin eğitiminde bireylerin aktif olarak sürece katılımı çok önemlidir,

4. Katılımcıların mümkün olduğu kadar çok kendi yaşam deneyimlerini ve düşüncelerini ifade etmelerini sağlamak ve bu bilgiler ışığında doğru görüşleri pekiştirmek, yanlış olanların düzeltilmesini sağlamak ve eksik bilgileri tamamlamak gerekir,

5. Yetişkin eğitiminde, eğitici klasik anlamda her şeyi bilen ve aktaran bir öğretmen değil, katılımcıları bilgilerini paylaşmaya ve yeni şeyler öğrenmeye teşvik edici bir kolaylaştırıcı rolü üstlenir.

Bu prensipleri uygulayabilmek için:

1. Katılımcılara karşı anlayışlı ve saygılı olmak

2. Sabırlı ve hoşgörülü olmak

3. Tüm katılımcıların aktif olabilmeleri için rahat ve teşvik edici bir ortam yaratmak

4. Grup çalışmaları ile katılımcıların birbirleri ile iletişim kurmalarını sağlamak önemlidir.

5. Eğitimle verilecek bilgilerin günlük hayatla ve bireylerin kendi deneyimleriyle bütünleştirilmesi hem yetişkin eğitimi açısından, hem de bilgilerin bilgi düzeyinden çıkarılıp uygulamaya dönüştürülmesi açısından önemlidir. Bu nedenle mümkün olduğunca bilgileri hayatla illişkilendirmeye özen gösterin.

Son söz olarak, katılımcıların kurstan elde ettikleri bilgileri uygulamaları ve aile üyeleri ile paylaşmaları çok önemlidir. Böylece kursa katılan kişi aracılığı ile onun aile üyelerine ve komşularına da ulaşmış olacaksınız. Verilen ev ödevlerinin önemini vurgulamak ve bunların yerine getirilmesi için motivasyon yaratmak çok önemlidir.

El Kitabının Düzeni:

Bu kitap beş bölümden oluşmaktadır. Her bölümde depremler, heyelanlar ve sellerle (taşkınlarla) ilgili konuyu yetişkin katılımcılarla işleyebilmek için alıştırmalar verilmiştir. Alıştırmaların amaçları, süreleri ve gerekli malzemeler her bölümde bildirilmiştir. Kurslarda 25 kişilik gruplar olması planlanmış ve bu grupların grup çalışmaları esnasında beşer kişilik 5 grup halinde çalışmaları uygun bulunmuştur. Ancak kurs verdiğiniz grupta daha fazla kişi varsa, grup çalışmalarında katılımcıları 6-7 kişilik gruplar haline de getirebilirsiniz. Grup çalışmaları ile yürüteceğiniz alıştırmalarda, farklı alıştırmalarda grupları değişik kişilerden oluşturmaya özen gösteriniz. Böylece farklı kişilerin birbirleri ile kaynaşabilmelerini ve afetler için gerekli olan ortak çalışma alışkanlıklarının gelişmesini teşvik etmiş olacaksınız. “Eğiticiye Notlar” kısmında eğitime faydası olabilecek ipuçlarını alabilir, “Eğitici İçin Bilgiler” kısmında ise katılımcılara aktarabileceğiniz teknik bilgileri bulabilirsiniz. Toplam olarak verilen sürelere uyulduğu takdirde kurs yaklaşık olarak beş buçuk saat sürecektir. Kitapta deprem, sel(taşkın) ve heyelan (toprak kayması) olmak üzere başlıca üç doğal afet işlenmiştir. Ancak çalışma için belirtilen beş saatlik süre üç afetin de işlenmesi için yetersiz olacağından bu afetlerden, biri mutlaka deprem olmak üzere, eğitimin verildiği bölgedeki önemine göre heyelan veya sel konusundan birinin seçilip işlenmesi yerinde olacaktır.

Olası bir doğal afette can ve mal kaybını azaltacağına ve halkın bilinçlenmesine katkıda bulunacağına inandığımız bu çok önemli çalışmanızda başarılar diliyoruz.

Bu el kitabının hazırlanmasında bizlere destek olan ve değerli görüşleri ile katkılarda bulunan Prof. Polat Gülkan’a, Sivil Savunma – Arama Kurtarma Ekibi Birlik Müdürü Metin Gökder’e ve deneyimli ekibine, eğitimin düzenlenmesi ve yönergeler konusunda katkılarda bulunan Gamze Özoğul’a, heyelan ve sel konularında yaptıkları katkılarından dolayı

Dr. Fuat Şaroğlu ve Dr. Ömer Şengün’e en içten teşekkürlerimizi sunarız.

Prof. Dr. A. Nuray Karancı
Psk. Metin Özdemir

Prof. Dr. Bahattin Akşit

Uzm. Psikolog Meltem Anafarta

BÖLÜM 1

GİRİŞ VE TANIŞMA

º SÜRE: 20 Dakika

Alıştırma:

Alıştırma 1: Tanışma ve doğal afet deneyimlerinin paylaşılması. Süre 20 Dakika

& Eğiticiye Notlar:

Bu bölümde verilen alıştırmalar katılımcıların sizi ve birbirlerini tanımaları ve tüm kurs boyunca aktif olarak kendi bilgilerini diğerleri ile paylaşmalarını sağlamak amacını taşır.

Bütün kursu bilgilerin paylaşıldığı ve herkesin rahatça görüşlerini ve deneyimlerini

dile getirebildiği bir ortamda yürütmenizi sağlar. Grup çalışmaları katılanları birlikte çalışmaya ve ortak çözümler üretmeye teşvik eder. Herkesin rahatça konuşabilmesini

sağlamak ve bunun için kabul edici bir ortam yaratmak önemlidir. Size düşen katılanların ilgisini uyandırmak ve rahatça bilgi ve deneyimlerini paylaşmalarını sağlamaktır. Grup çalışmalarıyla “biz” duygusununun olusması, işbirliği içinde çalışmayı teşvik edecek

böylelikle bilgi ve deneyimlerin paylaşılmasını kolaylaştıracaktır

Alıştırma 1: Tanışma ve doğal afet deneyimlerinin paylaşılması. º Süre: 20 Dakika

Amaç:

Ø Katılımcıların bulundukları ortama ısınması

Ø Katılımcıların sizi ve birbirlerini tanımalarını sağlamak

Ø Katılımcıların afetlerle ilgili yaşantılarını paylaşarak onları aktif hale getirmek, konuyu canlandırmak.

Gerekli Malzeme:

1. Boş yaka kartları

2. Tahta ve tebeşir (düz beyaz karton veya kağıtlar da kullanılabilir)

Ön hazırlık:

Sınıf oturma düzenini mümkün ise; katılımcıların birbirini görecekleri daire veya yarım ay sekline getiriniz. Böylelikle sınıf içi iletişimi ve katılımı arttırabilirsiniz. Siz; herkesin sizi rahatlıkla görebilecegi, bir konuma geçiniz.

Yapılacak Çalışma:

1. Tüm katılımcılara, isimlerini verilen yaka kartlarına büyük harflerle yazarak yakalarına iliştirmelerini söyleyiniz.

2. Kendinizi katılımcılara tanıştırın. İsminiz, nerede çalıştığınız ve nerede oturduğunuz gibi bilgileri verebilirsiniz.

3. Her katılımcının sizin yaptığınız gibi kendisini tanıtmasını sağlayınız.

4. Katılımcılara yaşamları boyunca afet deneyimi geçirip geçirmediklerini sorunuz. “Aramızda kimler bir doğal afet yaşadı? Hangi doğal afeti yaşadınız?” Afet tecrübesi olanlardan, bunun hangi afet olduğunu sorun ve yaşadıklarını çok kısa olarak diğerlerine özetlemelerini isteyiniz (Nerede? Kaç yıl önce? Kendileri veya yakınları mal ya da can kaybı yaşamış mı? gibi).

5. Katılımcıların verdikleri cevapları tahtaya kısa kısa yazın, Türkiye’de deprem başta olmak üzere sel ve heyelan olasılığının yüksek olduğunu ve bu afetlerin çok büyük zararlar verebileceğini vurgulayın. Örnek olarak Türkiye’nin % 92’sinin deprem kuşağında olduğunu, 1999 Marmara Depremi’nde onbinlerce insanımızın yaşamını yitirdiğini, özellikle bazı bölgelerimizin sel ve heyelan açısından riskli bölgelerde bulunduğunu belirtin. Bu sebeple, afet risklerinin önceden belirlenmesinin, zarar azaltıcı önlemlerin alınmasının ve hazırlıklı olmanın can ve mal kaybını azaltacağını vurgulayın.

BÖLÜM 2

DOĞAL AFET NEDİR?

º SÜRE: 45 Dakika

Alıştırma:

Alıştırma 2: Doğa olayları ne zaman afete dönüşür? Doğal afetlerin zararlarını

azaltmak/önlemek için neler yapılabilir? Süre: 45 Dakika

& Eğiticiye Notlar:

Bu bölümde verilen alıştırmalar katılımcılara doğal afetlerin ne olduğu, nasıl meydana geldikleri ve Türkiye’ deki afet bölgeleri ve afet türleri hakkında bilgi vermek içindir. Aynı zamanda genel hatları ile doğal afet öncesi zararları azaltmak için uygulamalar yapılabileceği ve hazırlıklı olmak gerektiği fikrini aşılamak önemlidir.

Kursun genel olarak amaçlarını tanıtmak da bu aşamada gereklidir. Bu kurs;

è Afetlerin zararlarını azaltmak için neler yapılabileceğini öğretecek,

è Herhangi bir afet öncesi bir evin olası afetlere karşı nasıl hazırlanabileceğini

gösterecek,

è Afet esnasında neler yapılması gerektiğini öğretecek,

è Aileler için Afet Planı hazırlanmasında yol gösterecek,

è Acil durumlarda depolanmış olması gereken yiyecek, su, tıbbi gereçleri ve diğer acil

durum erzaklarını listeleyecek,

è Afet durumlarında ortaya çıkan psikolojik tepkilerimizi tanıtacaktır.

Alıştırma 2: Doğa olayları ne zaman afete dönüşür? Doğal afetlerin zararlarını azaltmak ve hazırlıklı olmak için neler yapılabilir?

ºSüre: 45 Dakika

Amaç:

Ø Katılımcıların doğal olaylarının afete dönüşmesinde insanın/ toplulukların oynadığı rolü anlamaları

Ø Afetleri engellemek için önlem alınabileceği farkındalığını sağlayarak, katılımcıları alınacak önlemler konusunda bilinçlendirme .

Gerekli Malzeme:

1. Tahta ve tebeşir

Hazırlık:

Ø Bulunabilirse deprem, heyelan ve sel riski olan bölgelerin belirtildiği risk haritaları.

Yapılacak Çalışma:

1. Katılımcıları beşer kişilik gruplara ayırın. Grupların rahatça görebileceği bir yere “Deprem, sel ve heyelan gibi doğa olaylarının afete dönüşmesini engellemek, verdikleri zararları azaltmak ve hazırlıklı olmak için neler yapılabilir?” sorusunu yazın. Her gruba bir afet türü verin. Ülkemiz için deprem çok önemli olduğu için iki gruba deprem, diğerlerine ise heyelan ve sel konusunu dağıtın. Bunun için gruplara 15 dakika süre verin.

Metin Kutusu: Ek Etkinlik: Gruplardan “doğa olaylarının afete dönüşmemesi konusunda” alacağınız grup goruslerinin yanında, 1 adet de “Doğa olaylarının felakete
dönüşmemesi için önlem alınabilir” başlığına yönelik, bu mesajın büyük kitlelere
ulaşmasını sağlayacak, özlü söz (slogan) bulunması istenilebilir. Bu etkinlik
verilmeye çalışılan mesajın yerleşmesi ve uzun süreli olarak katılımcıların
belleğinde kalması için faydalı olacaktır.
Süre: 10 dakika

2. Her gruptan bir sözcü belirlenmesini ve sözcünün grubun sorulara verdiği cevapları not almasını isteyin. Gruplar tartışırken siz de tahtayı üçe bölüp deprem, sel ve heyelan başlıklarını yazın.

3. Sözcülerin kendi gruplarının görüşlerini katılımcılara beşer dakika anlatmalarını sağlayın. Her grup sözcüsünü alkışlayarak katılımı teşvik edin.

4. Grup sözcüleri görüşleri aktarırken sizde bunları herkesin görebileceği bir yere, uygun afet türünün altına kısa kısa yazın.

5. Son özet olarak da doğa olaylarının her zaman afete dönüşmediğini, doğa olaylarının önlenemeyeceğini, ancak bunların bir afete, felakete dönüşmesini engellemek için tedbir alınabileceğini belirtin. Bu mesaj çok önemlidir Unutmayın ki burada amaç afet zararlarının azaltılabilmesi için bir şeyler yapılabileceği fikrini yerleştirmektir. Bu mesajı sık sık tekrarlamanız yararlı olacaktır.

6. Katılımcılara siz bu kursta neden bulunuyorsunuz? Kurs sonucunda neleri kazanmayı bekliyorsunuz?..vb soruları sorularak dikkatleri çekilebilir. Süre göz önüne alınarak yeter sayıda katılımcıya söz verilir. Daha sonra kursun genel olarak amaçlarını tanıtmak da bu aşamada gereklidir. Katılımcıların dikkatleri konu üzerine çekildiği için aşağıda yazılanları teker teker okumanız yararlı olacaktır.

Bu eğitim;

è Olası afet zararlarını azaltmak için neler yapılması gerektiğini,

è Bu kurs bir evin olası afetlere karşı nasıl hazırlanabileceğini,

è Afet sırasında ve sonrasında neler yapılması gerektiğini,

è Aileler için afet başladığında Afet Planı hazırlanmasında izlenecek yolu,

è Acil durumlarda depolanmış olması gereken yiyecek, su, tıbbi gereçler

ve diğer acil durum erzaklarının neler olması gerektiğini,

è Afet durumlarında ortaya çıkan psikolojik tepkilerimizle başa çıkma yollarını

aktarmayı amaçlamaktadır.

Kursta verilen bilgiler özet olarak sizlere verilen broşürde yazılmaktadır. Bu broşürde yapılması gereken bazı uygulamalar da bulunmaktır. Broşürü kurstan sonra dikkatlice okumanız ve gerekenleri yapmanız sizin ve ailenizin can ve mal güvenliği için çok önemlidir. Kursta öğrendiğiniz tüm bilgileri ailenizle paylaşmanız onları da olası afetlere karşı koruyacaktır.

$$$$$$$$$$$$$$$

$Eğitici için Bilgiler

Doğal afetler halkın can ve mal varlığını tehdit eden en büyük tehlikelerdir. Başta depremler olmak üzere çeşitli afete dönüşme riski olan olaylarının etkisinde olan ülkemizde meydana gelen tabii veya teknolojik afetler özellikle ekonomik açıdan büyük kayıplara yol açmaktadır. Bunlara yakın zamanlarda meydana gelmiş örnekler 1992 Erzincan, 1995 Dinar, 1999 Marmara ve Düzce depremleri ile 1995 Senirkent selidir.

DEPREM

Yeraltındaki çatlamalar ve kırılmalar nedeniyle ani olarak oluşan titreşimlerin yer yüzeyini sarsmasına “Deprem” denir. Deprem çok kısa süre devam eden yerden gelen uğultu ve gürültüyle birlikte azdan çoğa doğru yükselen sarsıntı ile kendisini hissettirir. Bazen büyük bir deprem olmadan önce küçük sarsıntılar olur. Bu küçük sarsıntılara “Öncü depremler” denir. Büyük bir depremin ardından ise bir yıl içerisinde yaklaşık 100 tane küçük deprem daha olabilir. Bu depremlere de “artçı depremler” denir. Artçı depremler sırasında yeraltında çatlamış ve kırılmış kayalar toprağa iyice yerleşirler ve ancak ondan sonra depremler kesilir.

Yeryüzünde depreme daha hassas olan bölgeler vardır. Önceden kırılmış bölgeler, büyük yeraltı boşlukları ve tuz kaynaklarının olduğu araziler bu hassas bölgeler arasındadır. Bizim ülkemizde de bu tür hassas bölgeler vardır. Deprem Bölgeleri Haritası’na göre yurdumuzun % 92’sinin deprem bölgeleri içerisinde olduğu, ve nüfusumuzun % 95’inin deprem tehlikesi altında yaşadığı bilinmektedir. Hatta yurdumuzun hemen hemen her yerinde deprem tehlikesi vardır. Ancak yine de bazı bölgelerde deprem olma olasılığı diğer bölgelere göre daha fazladır. Deprem bölgeleri tehlike derecelerine göre birden beşe kadar sıralanırlar. Buna göre 5. derece deprem bölgesi tehlikenin, deprem olasılığının, en az olduğu bölgeyken 4. derecede bu tehlike biraz daha fazladır, 3. derece deprem bölgelerinde ise deprem tehlikesi 2. dereceden daha fazladır. Ancak en fazla deprem riski taşıyan bölgeler 1. derece deprem bölgeleridir. (Aşağıda verilen Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası indeksini kullanarak bulunduğunuz yerleşim biriminin deprem bölgesi olarak kaçıncı derecede olduğunu katılımcılara belirtin).

Şiddetli depremlerde can ve mal kaybı olabilir ancak deprem mutlaka ölüm, ağır yaralanmalar veya binaların ağır hasar almasını gerektirmez. Deprem zararlarını azaltmak için önceden tedbir alınabilir. Depremden korkmak normaldir. Ancak bu korku depremin ne olduğunu öğrenmek, depremden önce nasıl önlem alınması gerektiğini bilmek ve bu önlemleri uygulamak ile azaltılabilir. Alınacak belli başlı bir iki önlem bir çok kişinin hayatını kurtarabilir. Bu önlemlerden en önemlileri arasında evlerimize Deprem Güvenlik Sigortası’nı mutlaka yaptırmak, imar planına uymayan bölgelerde ve şekillerde bina inşaa etmemek ve bu şekilde inşaa edilmiş binalarda oturmamak vardır.

DEPREM BÖLGESİ HARİTASI

İstanbul deprem haritası ile ilgili görsel sonucu

HEYELAN (TOPRAK KAYMASI)

Heyelan, doğal kaya, her çeşit zemin, yapma dolgu malzemesi ve bunların çeşitli birleşimlerinden meydana gelen meyilli malzemelerin yer çekiminin de etkisiyle aşağıya ve dışa doğru hareketleri olarak tanımlanır.

Kütle hareketleri doğa olayı olup, kaya veya zemin - iklim - bitki örtüsü arasındaki dengenin bozulması ile meydana gelmektedir. Bu dengenin bozulmasında, insanların müdahalesi de önemli yer tutmaktadır.

Heyelanların gelişme biçimlerini; düşme, kayma, ve akma şeklinde sınıflandırabiliriz. Bunların arasında, düşmeler çok yaygındır. Toprak ve kaya düşmelerinde kütle havada serbest düşme, sıçrama, sekme ya da yuvarlanma hareketi yapar. Hareketler hızlıdan son derece hızlıya kadar değişir. Kaymalarda hareketler bir ya da birkaç yüzey boyunca kesme mukavemetinin azalmasından doğar. Bu yüzeyler gözle görülebilir ya da tahmin edilebilir. Akmalarda yer değiştiren kütle içerisindeki hareket o şekildedir ki hareket eden malzemenin aldığı şekil ya da görünen hız dağılımları bir sele benzer. Ancak sele benzemesi akan materyalin sadece çamur olmasını gerektirmez. Kuru akmalar şeklinde de tanımlanan kaya parçalarının akması şeklinde de olabilir.

Heyelanların başlıca sebepleri arasında:

· Irmak, buzul veya okyanus dalgalarının dik yamaçlar üzerinde yarattığı erozyon,

· Eriyen kar veya şiddetli yağışlarla aşınan taş ve toprak,

· Depremlerin zayıf yamaçlara baskı yaparak kaydırması,

· Büyük makineler, trafik hatta şiddetli rüzgar ve fırtınanın zayıf yamaçları çökertmesi,

· Volkanik patlamaların oluşturduğu kül birikimleri,

· Yağmur ve karın aşırı birikimi, taş ve cevher birikimi sayılabilir

Ülkemizin genelinde sayıca fazla ve etkin olan kütle hareketlerinin verdiği zararın parasal değeri, yerleşim alanlarında, karayollarında, tarım ve orman alanlarında büyük boyutlara erişmektedir. Örneğin değişik türdeki kütle hareketlerinin sadece karayollarındaki önlem ve iyileştirme karşılığı, 1991 fiyatları ile 350 milyar lira dolayındadır.

Her yıl 500 milyon ton toprağımız denizlere taşınıyor. Bu ise 100-200 bin hektar tarımsal alana eşit bir toprak kaybıdır. Bu oran, Avrupa’dakinin yaklaşık olarak 20 katını bulmaktadır.

Yanlış şehirleşme ve toprağın yanlış kullanımı ile de insanlar erozyon ve heyelan riskini arttırmaktadırlar. Ülkemizde 20 bin hektara yaklaşan sanayi bölgeleri ve sanayi sitelerinin kapladığı alanın %60’ından fazlası verimli topraklar üzerine kurulmuştur. Kişi başına düşen tarım alanı payı, 1970’ den 1980’lere 1/3 dolayında azalmıştır. 27.7 milyon hektar olan toplam tarım topraklarımızın 19.7 hektarlık kısmı, yani % 70’den fazlası erozyon tehdidi altındadır.

Ayrıca, son beş yılda heyelan ve sellerde 400’e yakın can kaybımız olmuştur.

SEL (TAŞKIN)

Sel, aşırı yağışlar sonucunda akarsu yataklarına ulaşan ve akarsu yatağında taşınabilecek miktardan fazla olan su kütlelerinin yatak dışına çıkarak çevreye taşması ve yayılmasıdır. Meydana geldiği alanın morfolojisi, su kütlesinin hacmi ve hızına bağlı olarak seller ani su baskını veya su seviyesi yükselmesi şeklinde gerçekleşir. Sağnak yağış ve ani kar erimelerinin heyelan oluşumunda da ana etken olması nedeniyle seller genelde heyelanlarla birlikte görülür. Sağnak yağışlarla oluşan sellenme sularının erozyon etkisi çok fazladır. Dolayısıyla, heyelan ve erozyon nedeniyle sellenme dönemlerinde akarsularda bol miktarda çakıl, kum ve çamur taşınır ve bu yolla akarsu kanallarında hacim daralması gerçekleşerek seller meydana gelir. Ayrıca, göl seviyelerinde meydana gelen yükselmeler sonucu da su basmaları gerçekleşebilir.

Doğal süreçler açısından seller normal bir doğa olayı niteliğindedir. Jeomorfolojik yapı ve iklim koşullarına bağlı olarak akarsular boyunca, genişliği bölgeden bölgeye değişebilen biri normal veya küçük yatak diğeri ise sel yatağı olmak üzere iki akış kanalı bulunur. Yapay müdahaleler olmadığı sürece bir akarsu boyunca meydana gelen sel suları genelde sel yatağı dışına çıkmaz. Dolayısıyla bu alanlarda gerçekleşen su basmaları ve seller doğal süreçlerin bir parçası niteliğindedir. Akarsularının sel yatakları genelde çok verimli tarım alanlarıdır. Ayrıca yapılaşma ve diğer amaçlı insan faaliyetlerinde de sıkça kullanılan arazi grubunu meydana getirirler. Bu alanlarda normal bir doğa olayı niteliğinde olan seller insanlar açısından doğal afet niteliği taşır. Bu özelliği nedeniyle sel tehlikesi olan alanların önceden bilinmesi mümkündür. Ancak, yapay yollarla akarsuların yatakları ve dinamiklerinde meydana getirilen olumsuz yöndeki değişiklikler sel tehlikesi ve etki alanını arttıran faktörlerdir.

İklime bağlı olarak ülkemizdeki akarsuların çoğunluğu sellenmeli akış rejimine sahiptir ve bu yüzden seller sık aralıklarla tekrarlanmaktadır. Son elli yılda bitki örtüsünün hızla tüketilmesine bağlı olarak artan erozyon akarsularımızdaki sel tehlikesinin artmasına yolaçmıştır. Hızlı sanayileşme ve kentleşme sürecinde yapılan planlama hata ve eksiklikleri nedeniyle sel alanlarının kullanılması sonucu ise son birkaç on yılda meydana gelen seller daha çok can kaybı ve değeri milyar dolarlarla ölçülebilen zararlara yol açan doğal afetler niteliğine bürünmüştür. Senirkent, 1998 Batı Karadeniz (Bartın, Zonguldak,Karabük, Düzce, Adapazarı, Rize), Hatay’da meydana gelen sel afetleri bunun örnekleridir. Bu sellerin afet niteliğine dönüşmesindeki başlıca etken sel alanlarının insan kullanımına açılmış veya akarsularda sel riskini arttırıcı düzenlemeler yapılmış olmasıyla ilişkilidir.

Diğer doğal afetlere oranla, etki alanlarının önceden belirlenebilir olması nedeniyle sel afetine karşı önlem geliştirmek daha kolaydır. Dolayısıyla sel, önlenebilir veya etkisi en aza indirgenebilir bir doğal afet niteliğindedir. Planlama öncesinde yapılacak araştırmalarla sel alanlarının belirlenmesi ve planlamanın bu verilere göre yapılarak sel alanlarının kullanımından kaçınılması veya risk azaltıcı düzenlemeler yapıldıktan sonra kullanıma açılması yoluyla bu afetin etkisi en aza indirilebilir.

Bu kurs olası bir doğal afete karşı hazırlıklı hale gelmek için yapılması gerekenleri aktarmak üzere düzenlenmiştir.

Bu kurs;

è Olası afet zararlarını azaltmak için neler yapılması gerektiğini,

è Bu kurs bir evin olası afetlere karşı nasıl hazırlanabileceğini,

è Afet esnasında neler yapılması gerektiğini,

è Aileler için Afet Planının nasıl hazırlanabileceğini,

è Afetler öncesi evinizin ve çevresinin olası afetlere karşı nasıl hazırlanabileceğini,

è Acil durumlarda depolanmış olması gereken yiyecek, su, tıbbi gereçleri ve diğer acil durum erzaklarının neler olması gerektiğini,,

è Afet durumlarında ortaya çıkan psikolojik tepkilerimizi ve onlarla başa çıkma yollarını göstermektir.

UNUTULMAMALIDIR Kİ: TÜM HAZIRLIKLAR İLERDE OLABİLECEK BİR AFET ZARARINI EN AZ DÜZEYE İNDİRMEK İÇİNDİR.

$$$$$$$$$$$$$$$$

BÖLÜM 3

DOĞAL AFETLERDEN

(DEPREM, SEL, HEYELAN)

ÖNCE NELER YAPABİLİRİZ?

º SÜRE: 130 Dakika

Alıştırmalar:

Alıştırma 3: Binayı terk etmek ve afet sonrası buluşma

planı hazırlamak º Süre: 30 Dakika

Alıştırma 4: Gerekli malzemeleri depolamak º Süre: 30 Dakika

Alıştırma 5: Bina güvenliği º Süre: 30 Dakika

Alıştırma 6: Afet güvenlik planı: Bina içinde ve º Süre: 40 Dakika

dışında güvenlik, tehlike sinyallerinin belirlenmesi

& Eğiticiye Notlar:

Bu bölümde yapılacak alıştırmaların genel amacı katılımcılara doğa olayları öncesi zararları azaltmak ve hazırlıklı olmak için neler yapılabileceğini tanıtmak ve bunları uygulamalarını sağlamaktır. Bu bölümde yapılacak uygulamaların aile üyeleri ile paylaşılması çok önemlidir. Unutmayınız, katılımcı yolu ile ailelere ulaşabilmeniz ve onları da bilgilendirmeniz bu kursun temel amaçlarından birisidir. Uzun vadede, tüm bu bilgilerin davranışa dönüşmesini sağlamak da temel amacımızdır.

Alıştırma 3: “Binayı terk etmek ve afet sonrası buluşma planı” hazırlamak

ºSüre: 30 Dakika

Amaç:

Ø Sel, heyelan gibi nispeten yavaş gelişebilen ve önceden sinyaller veren doğa olayları sırasında evi boşaltmak gerektiğinde bölgeyi terk edebilecek güvenli yolların önceden belirlenmesinin önemi üzerinde durmak,

Ø Tüm afetlerden sonra birlikte olmayan aile bireylerinin bir araya gelebilmek için önceden plan yapmalarının gerekliliği üzerinde durmak,

Ø Aile buluşma planı hazırlatmak,

Ø Acil durum telefon numaraları ve önemli ailevi bilgilerin kaydedilmesini sağlamak.

Gerekli Malzeme:

1. Tahta ve tebeşir

Hazırlık:

Ø Lütfen eğitici için bilgiler kısmında verilen bilgileri dikkatlice okuyunuz.

Yapılacak Çalışma:

1. “Sel, heyelan ve deprem gibi doğa olayları sırasında bulunduğunuz yeri veya evinizi terk etmek durumunda kalırsanız hangi yollar en güvenli yollardır?” diye sorarak herkesin kendi yaşadıkları ve çalıştıkları mekanı düşünerek bir doğa olayı sırasında kaçabilecekleri yolları belirlemelerini isteyin. Sel veya toprak kaymasının belirledikleri bir yolu kapamış olması olasılığına göre mutlaka birden fazla kaçış yolu belirlemeleri gerektiğini söyleyin. Belirledikleri yolları sorarak paylaşmalarını sağlayın ve kısa kısa tahtaya not alın.

2. “Olası bir doğal afet sonrası ailenizle nerede buluşabilirsiniz?” diye sorun. Mümkün olduğu kadar çok katılımcıdan cevap almaya çalışın. Verilen cevapları tahtaya yazın. Verilen cevapları özetleyin ve bu yerlerin aile üyelerince bilinmesinin önemi üzerinde durun.

3. Katılımcılara olası bir afet durumunda kullanabilecekleri yolları önceden belirlemelerini ve bu bilgileri yazılı hale getirip aile bireyleriyle paylaşmalarının önemini belirtin. Kaçış yolları dışında olası buluşma yeri, iletişim sağlayabilecek aracı kişi/kişilerin telefon numaraları ve adresleri, önemli aile bilgileri ve düzenli olarak kullanılan ilaçlar yazılmalıdır. Bu formları evlerinde herkesin görebileceği bir yere asmalarının önemini vurgulayın. Bu bilgileri kaydedebilecekleri formların kendilerine dağıtılan broşürlerde bulunduğunu ve bunlardan yararlanmalarını söyleyin.

$$$$$$$$$$$$$$$$

Eğitici için Bilgiler

Sel ve heyelan gibi doğa olayları depremin aksine bazan yavaş gelişip, gelecek tehlikeyi anlama fırsatını verebilirler. Böyle bir durumda şayet bu doğa olayları bulunduğumuz bölgeyi tehdit ediyorsa o bölgeden hızla uzaklaşmamız gerekebilir. Bu durumda en güvenli kaçış yollarını o an düşünemeyebiliriz. Çıkmaz sokaklarla, zarar riskinin yüksek olduğu sokakların önceden bilinmesi önemlidir. Bu sebeple; olay esnasında bulunduğunuz bölgeden kaçabilmek için uygun yolları önceden belirlemek gerekir. Bir yolun tıkanabileceğini de düşünerek birden fazla kaçış yolu belirlenmeli ve işyeri, ev, okul gibi farklı alanlar için farklı kaçış yolları da not edilmelidir.

Sel ve heyelan anında bulunduğunuz bölgeden güvenle uzaklaşmanızı sağlayabilecek 3 ayrı yol belirleyin ve ayrıntılı olarak aşağıdaki

uygun yerlere not edin.

1. Kaçış yolu : _______________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Kaçış yolu: _________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Kaçış yolu: _________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________

Bir doğal afet sırasında aile bireyleri bir arada olmayabilirler. Evde olmayan aile bireylerinin evden çok uzaklaşmaları mümkün olmayabileceği gibi evden uzak olan aile bireylerinin de eve ulaşmaları mümkün olamayabilir. Böyle bir olasılığı göz önünde bulundurarak afet sonrası tüm aile bireylerinin buluşması için önceden bir iki yer belirlemekte fayda vardır.

Bu yerler tüm aile bireylerinin bildiği yakın çevreden olmalıdır.

Örneğin:

- Mahallelerdeki okullar, camiler veya parklar olabilir.

Bu yerler aşağıda gösterildiği gibi küçük kartlar üzerine not edilerek tüm aile bireylerine cüzdanlarında, çantalarında veya ceplerinde taşımaları için verilmeli. Aile bireyleri bu bilgileri daima yanlarında taşımalıdırlar.

1. Olası Buluşma Noktası _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2. Olası Buluşma Noktası _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

3. Olası Buluşma Noktası _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Daha önceden belirlenmiş olan bu yerlerde buluşmak her zaman mümkün olmayabilir çünkü bu yerler de afetten zarar görmüş olabilirler. Bu sebeple, oturulan şehirden en az 100 km. uzakta yaşayan bir akraba veya arkadaşı haberleşme aracı olarak seçmekte fayda vardır.

Bu kişiye ulaşmak için gerekli olan bilgiler de aşağıda görüldüğü şekilde not edilmeli:

İletişim kurulacak kişinin adı _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Telefon Numarası _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Adresi: _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Bu yerleri not edip saklamak kişilerin sevdikleriyle tekrar bir araya gelmesini kolaylaştıracaktır. Aile bireyleri afet sonrası birbirlerini bulmak için nereye bakmaları gerektiğini bileceklerdir. Eğer bir araya gelmeleri mümkün olmazsa üçüncü kişiye telefon ederek en azından birbirlerinin nerede ve nasıl olduklarını öğrenebileceklerdir.

Tüm aile üyelerinin, afetten sonra en kısa sürede, önceden belirlenmiş olan aracı kişiye haber vermeleri önemlidir. Eğer tüm aile üyeleri seçilmiş olan bu aracı kişiye haber verebilirse, birkaç gün bir araya gelinemese dahi, birbirlerinin nerede ve nasıl olduklarından haberdar olabilirler ki bu oldukça rahatlatıcı bir durumdur. Aile bireylerinin birbirlerinden haberdar olabilmeleri kaygı ve stresi bir dereceye kadar azaltacaktır.

ACİL TELEFON NUMARALARI

Acil durumlarda profesyonellerden yardım istemek için önemli telefon numaralarının not edilmesi gereklidir.

POLİS

İTFAİYE

AMBULANS

KIZILAY

JANDARMA

AİLE İÇİN ÖNEMLİ OLAN TELEFON NUMARALARI

İSİM TEL :

İSİM TEL:

AİLELERE DAİR ÖNEMLİ BİLGİLER

Bir afet sırasında aileler için yaşamsal önem taşıyan bir takım belgeleri kaybetmemek için önlem almak gerekir

è Senetler, vasiyet, vergi kayıtları, doğum belgeleri, nüfus kağıtları ve diğer yaşamsal önem taşıyan belgeleri ateşten etkilenmeyecek bir yerde saklamak gerekir. Bu belgeler emanet kasasında saklanabilir, ya da su geçirmeyen bir poşetle buzdolabına da konabilir.

è Bu belgelerin arasına bir de aşağıdaki “Önemli Ailevi Bilgiler” kısmını doldurarak saklamak yararlı olacaktır.

ÖNEMLİ AİLEVİ BİLGİLER:

(Aşağıda verilen ve broşürde de yer alan bu formlar doldurulmalı ve iki kopya çoğaltılmalı)

1. Tüm aile bireylerinin isim ve Emekli Sandığı veya Bağ Kur sigorta numaralarını ve nüfus kağıdı numaralarını

İsim Sigorta No: Nüfus Kağıdı No:

2. Mesleki Bilgiler:

Baba Mesleği:

Adres :

Tel :

Anne Mesleği:

Adres :

Tel :

Diğer aile üyelerinin meslekleri:

Adres :

Tel :

3. Okul Bilgileri (her çocuk için yapılmalı)

Çocuğun Adı:

Okulunun Adı:

Okulun Adresi:

Okulun Telefonu:

4. Önemli Sağlık Bilgileri:

Alerjiler 1.

Düzenli Kullanılan İlaçlar: 1. İsim: Doz:

2. İsim: Doz:

3. İsim: Doz:

$$$$$$$$$$$$$$$$

& Eğiticiye Notlar

Bu alıştırmada katılımcılara herhangi bir doğal afet sonrası ihtiyaç duyabilecekleri ilk yardım gereçleri, yiyecek, içecek, ışık kaynakları, temizlik ve hijyen, barınma ve haberleşme için gerekli malzemeler tanıtılmalıdır. Ancak, kitapçıklarda yer alan bazı malzemeler katılımcılar için çok fazla, detaylı ve gerçekçi görünmeyebilir. Katılımcıların bunların genel listeler olduğunu ve kendi ihtiyaçlarına kendilerinin karar vermeleri gerektiğini belirtin.

Alıştırma 4: Gerekli malzemeleri depolamak º Süre: 30 Dakika

Amaç:

Ø Depolanması gereken yiyecek, içecek, giysi, ışık kaynağı, vs öğretmek,

Ø Önceden yapılacak hazırlıkların onları ve ailelerini olası bir afet sonrası rahatlatacağını öğretmek.

Gerekli Malzeme:

Tahta ve tebeşir

Hazırlık

Ø Eğitici için bilgiler kısmını dikkatle okuyunuz.

Yapılacak Çalışma:

1. “Olası bir afet sonrası ne gibi malzemelere ihtiyaç duyarız? Bunları nasıl depolayabiliriz?” sorularını tahtaya okunabilecek büyüklükte yazın.

2. Tahtayı 3-4 bölüme bölünüz; eğiticiye bilgiler bölümünde yer alan; ilkyardım, haberleşme yiyecek gibi ana başlıkları her bir bölümün başına yazınız. Daha sonra mümkün olduğu kadar çok kişiye söz vererek cevapları tahtaya kısa kısa yazınız. Sıralanan maddelere eğiticiye bilgiler bölümünde verilen ana başlıklar altında gruplandırınız (ilkyardım, haberleşme, yiyecek, vb.).

3. Katılımcılardan aileleri ile birlikte depolamanın gerekli olduğunu düşündükleri şeyler için hazırlık yapmalarını söyleyin. Bu hazırlıkların olası bir afetten sonra onları rahat ettireceğini vurgulayın.

$$$$$$$$$$$$$$$

Eğitici İçin Bilgiler:

Bir afetin ardından Kızılay ve diğer kuruluşlar afetzedelere ulaşacak; çadır, yiyecek, giyecek gibi ihtiyaçlarını karşılayacaktır. Ancak yine de acil ve olağanüstü durumlar için her evde uygun yerlerde kolayca ulaşılabilecek ufak bir depo hazırlanmasında fayda vardır. Bu depoda acil durumlarda ihtiyaç duyulabilecek malzemeleri bulundurmak gereklidir.

İLK YARDIM GEREÇLERİ

İlk yardım çantasında bir ailenin gereksinimlerini karşılayabilecek gereçler bulunmalıdır. Aşağıda verilen liste bir ilk yardım çantası hazırlanmasında bir yol göstericidir. İlk yardım çantasını her zaman lazım olacakmış gibi hazırlamak gerekir. Kullanılan her malzemenin yerine yenisi mutlaka alınmalıdır. İlk yardım çantası olacak bir çanta seçmekle işe başlanabilir. Bu çanta basit bir karton kutu

da olabilir.Bu çantanın kapağına içindekiler yazılıp yapıştırılmalıdır.

Reçete ile kullanılan ilaçlar ve aile bireyleriyle ilgili önemli tıbbi bilgiler (raporlar, tahliller vs..) su geçirmeyen bir torbanın içinde buzdolabında saklanmalıdır. Böylece depremden, su basmalarından veya yangından etkilenmezler.

Belirli zaman aralıklarıyla ilk yardım malzemelerinin tarihleri kontrol edilmeli ve son kullanma tarihi geçmiş malzeme ve ilaçlar atılmalı ve yerine yenileri konmalıdır.

Gerekli Olabilecek İlaçlar

- Yara temizlemek için betadin

- İshal ilaçları

- Yaralar için antibiyotikli merhem

- Laksatif

- Alkollü gazlı bez

- Aspirin

- Bandajlar, sargı bezi

- Vitamin

- Antasit (Mide ekşimesi için)

- Çeşitli göz damlaları

- Düzenli kullanılan reçeteli ilaçlar

Diğer Gerekli Olabilecek Malzemeler

- İlk yardım kitabı - Cımbız

- Kağıt, kalem - İğne- iplik

- Makas - Mendil

-Termometre - Kibrit

-Termofor (sıcak su torbası) - Hijyenik kadın bağı

- Buz torbası (burkulma ve yanıklar için) - Çocuk bezi

- Küçük havlular - Bebek maması

- Böcek kovucu - Bir kalıp sabun

- Plastik kaşık - Kağıt kap (bardak)

- Naylon torba - Yedek gözlük

- Çakı

ACİL DURUMLARDA GEREKLİ OLAN BESİNLER:

Doğal afetler sonrasında yiyecek ve su bulma konusunda sıkıntılar yaşanabilir. Dolayısıyla, daima normal ihtiyaçtan fazlasını depolamak akıllıca olacaktır. Evlerde bir haftalık yiyecek ve su stokunun olması uygundur.

Depolanması uygun yiyecekler:

è Dondurulmuş, kurutulmuş besinler, konserveler acil durumlarda kullanmak üzere depolanabilecek uygun yiyeceklerdir.

è Evde herkesin sevdiği yemekleri depolamaya özen göstermek gerekir. Aile bireylerinin daha önce hiç tatmadıkları bir yemeği önlerine koymak, yaşanmış bir afeti daha sıkıntılı bir hale sokabilir.

è Pişirmeye ve buzdolabına gereksinim olmayacak yemekler seçilmelidir.

è Hazırlamak için suya gereksinim duyulmayacak yemekler depolanmalıdır çünkü afet sonrası su sıkıntısı yaşama olasılığı da yüksektir.

è Aile üyelerinin özel diyetlerine uygun yemekler saklanmalıdır.

Yiyecekle İlgili Gerekli Olabilecek Diğer Eşyalar:

è Kağıt veya plastik tabak, bardak, kaşık, çatal, kap, alüminyum folyo

è Konserve açacağı, şişe açacağı

è Saklanan yiyecekleri pişirmek için uygun kaplar

Yiyeceklerin Saklanması:

è Tüm yiyecek kutularının ve paketlerinin üzerine kaç günlük oldukları yazılmalıdır. Senede bir ya da iki kez bayatlamaması ya da bozulmaması için bu yiyecekleri tüketmek ve yerine tazelerini almak gerekir.

è Depolanan yiyecekler tercihen 5-15 derece sıcaklığı olan serin, kuru ve karanlık bir yerde saklanmalıdır. On beş dereceden yüksek sıcaklık birçok besinin zamanından önce bozulmasına yol açar.

è Yemek stokları mazot gibi kokulu maddelerden uzak tutulmalıdır zira kokuları yemeklere sinebilir.

è Konserve kutuları beton zemine konmamalıdır. Zeminlerdeki rutubet kutuların paslanmasına ve dolayısıyla saklanan yiyeceğin bozulmasına yol açar.

è Yemek stokları fare gibi kemirgen hayvanlardan ve böceklerden korunmalıdır. Eğer depolanan gıdalar bir metal kutu veya sıkıca bantlanmış, kapatılmış bir karton kutuda saklanırsa daha uzun süre dayanırlar.

Suyu Doğru ve Yeterli Miktarda Depolamak:

Suyun yaşamsal önemi vardır. Bir afet sırasında evlere su taşıyan borular çok kolay zarar görebilir. Zarar görmüş borulardan evlere su ulaşsa bile bu su büyük bir ihtimalle kirlenmiş olacaktır. Dolayısıyla; kullanılması zor olacaktır. Böyle durumlar için su depolamak çok önemlidir.

Olası afetler için kişi başına bir günde 4 litre kullanılacağı hesap edilerek su depolamak faydalıdır. En az üç gün şehir suyunu kullanamayacakmış gibi hazırlıklı olunmalıdır. Bu da kişi başına 12-15 litre su depolanması anlamına gelir. Unutulmaması gereken en önemli konu depolanmış olan suyun içmek, yemek hazırlamak, bulaşık yıkamak, el - yüz - diş temizliği gibi bir çok farklı iş için gerekli olacağıdır. Su sert, kırılmayacak kaplarda depolanmalıdır.

Su şişeleri serin ve karanlık bir yerde, mazot, böcek ilacı gibi zehirli maddelerden uzakta bulunmalıdır. Depolanan su 6 ayda bir kontrol edilmeli, bir aksilik hissedilirse su dökülüp yerine yenisi konmalıdır.

Sakın İçmeyin:

Yakın çevrede bulunabilecek bir yüzme havuzu veya süs havuzlarındaki suları kullanmak çok tehlikelidir. Havuz suları yüksek miktarlarda tuz ve klor içerdiğinden ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Bu su ancak temizlik amacıyla kullanılabilir. Afet sonrasında bu gibi yerlerden temin edilecek suyu sakın içmeyin.

ACİL DURUMLARDA GEREKLİ OLABİLECEK IŞIK KAYNAKLARI:

Afetlerden sonra elektrikler kesik olabileceğinden evlerde 2 ya da 3 ayrı tip ışık kaynağı bulundurmak gereklidir.

DİKKAT: Gaz lambası, kibrit, çakmak veya mum kullanmadan önce evde bir gaz sızıntısı olmadığından emin olunmalıdır.

Ayrıca; bir sarsıntıda bu ışık kaynakları yere düşüp çatlar ya da kırılırsa bir yangına sebep olabilirler. Bu sebeple güvenli bir yerde saklanmalarında yarar vardır.

è Fener ve Piller: Araba ve çantalarda daima küçük bir fener taşımak faydalıdır, böylece nerede olunursa olunsun karanlıkta kalma tehlikesiyle karşılaşılmaz. Fenerler için daima yedek pil saklamak gereklidir. Şayet bu yedek piller buzdolabında saklanırsa daha uzun ömürlü olurlar.

è Gaz Lambası: Gaz lambası için evlerde fazladan gazyağı, fitil ve kibrit saklamak gereklidir.

è Mum: Kısa ömürlü bir aydınlatma aracı olduğu unutulmamalıdır.

KİŞİSEL GÜVENLİK VE RAHATLIK İÇİN GEREKLİ OLAN EŞYALAR:

Aşağıdaki eşyalar tüm aile bireyleri için birer tane olmak koşuluyla saklanmalıdır.

è Sert, sağlam ayakkabı: (Bot gibi). Afet sonrası etrafta kırılmış cam veya paslı demir gibi kesici parçalar ayağa batabileceği için her an ulaşabilecek bir yerde bir çift bot bulundurmak gerekir.

è İş Eldiveni (Tercihen deri): Elleri korumak için kullanmak gereklidir.

è Sert şapka (Baret): İnsanların başlarını korumaları için gerekli olabilir. Özellikle depremlerden sonraki artçı sarsıntılar için önemlidir.

è Şapka: Güneşten ve/veya soğuktan korunmak için gereklidir.

è Toz Maskesi: Tozdan ve dumandan korunmak için gereklidir. Toz maskesi yoksa bir tülbent, yemeni veya başörtüsü de ağzı koruyabilecek şekilde sarılarak kullanılabilir.

è Gözlük. Kullanılan gözlüğün kırılması durumunda bir yedeğinin saklı olması çok yararlı olacaktır.

è Elbise ve kalın çorap

TEMİZLİK- HİJYEN İÇİN GEREKLİ OLANLAR:

Büyük afetlerin ardından, belli başlı temizlik kurallarına uyulmazsa çok kısa bir süre içinde sağlıkla ilgili büyük problemler yaşanabilir. Eğer su kanalları zarar gördüyse ya da gördüğü sanılıyorsa, tuvaletlerin kullanılmaması gerekir. Tuvalet ihtiyacını gidermek için çukur kazmaktan ya da açık arazileri kullanmaktan kaçınmak gereklidir. Dezenfekte edilmemiş ya da ilaçlanmamış lağım, dışkı temiz yeraltı sularını kirletir. Ayrıca sinekleri çekerek salgın hastalıkların yayılmasına sebep olur.

è Böyle durumlar için bol miktarlarda sağlam plastik torba (naylon torba), bu torbaların ağızlarını bağlamak üzere sağlam ipler, dezenfektan, sönmemiş kireç, ve tuvalet kağıdı depolamak faydalı olacaktır.

è Afet sonrası ev dışında bir yerlerde olabilme olasılığına karşılık işyerlerinde ve arabalarda da sağlam plastik torbalar ve tuvalet kağıdı bulundurmak faydalıdır.

è Tuvalet ihtiyacı dışındaki temizlik ve bakım için evlerde, iş yerlerinde, arabalarda, kolayca ulaşabilecek yerlerde diş fırçası, diş macunu, sabun, banyo lifi, şampuan, deodorant, hijyenik kadın bağı ve evde bebek varsa bebek bezi bulundurmak gerekir.

BARINMA İÇİN GEREKLİ OLANLAR:

Afetten sonraki günler evleri sağlam kalmış olan insanlar evleri yıkılmış olan insanlarla evlerini paylaşmak istemeyebilirler. Dolayısıyla, afet öncesinden ailelerin az da olsa rahat edebileceği koşulları önceden sağlamaları önemlidir.

Afet sonrası evi yıkılmış ve barınamayacak olanlara Kızılay mümkün olan en kısa sürede çadır tahsis etmeye çalışır. Fakat el altında bulunan:

- Yastık ve battaniyenin çok faydası olacaktır. Ayrıca;

- Gazeteler sıcak ve soğuğa karşı yalıtımı arttırırlar.

HABER ALMAK İÇİN GEREKLİ OLANLAR:

Evlerde pille çalışan bir radyo ve fazladan yedek piller bulunmalıdır. Yedek piller en iyi buzdolabında saklanır. Bu sayede daha uzun ömürlü olurlar. Afet sonrası haberleşmek için hemen telefonlara sarılmamak gerekir. Öncelikle telefonlar çalışmayabilir. Ancak daha da önemlisi hatların kilitlenmesi telefon konuşmalarını engelleyerek yetkililerin bilgilendirilmelerini ve yardımları geciktirebilir.

ERZAK DEPOLAMAK İÇİN ÖNERİLER:

Yukarıda bahsedilen ve acil durumlarda gereksinim duyulabilecek bütün erzak ve eşyaları saklamak için yeterli ve uygun yeri bulmak çok zordur. Eğer afetten sonra saklanan erzağa ulaşılamazsa ya da saklananlar zarar görürse, erzak depolamış olmanın hiçbir yararı olmaz. Bu yüzden dikkatli olmak çok önemlidir.

İpuçları:

è Bozulabilecek erzaklar serin, karanlık yerlerde daha çok dayanır.

è Erzakları saklamanın bir yolu onları sağlam plastikten çöp kutularına koymaktır. Ve eğer imkanlar uygunsa bu erzakları ev dışında bir yerde depolamak daha da uygundur. Ev dışında bir baraka veya kulübe tarzı bir yapıda da erzak saklanabilir. Ancak evin dışında bir mekan bulunamıyorsa, evde daha önceden belirlenmiş olan, güvenli noktalardan birine, sıkıca paketlenmiş olan kutular, üzerlerini bir örtüyle örtmek suretiyle saklanabilir.

è Erzaklar bir dolabın içine, koltuğun arkasına ya da yatak altına saklanabilir.

è Erzaklar çöp kutularına (ya da diğer kutulara) yerleştirilmeden önce teker teker sıkıca naylon torbalara sarılmalıdır.

è Tüm kutuların nem alıp bozulmamaları için, çimento zemine değmemesine dikkat edilmelidir. Ayrıca bu kutular benzinden ve diğer kimyasal maddelerden de uzakta tutulmalıdır.

ÖZET OLARAK DEPOLANMASI YARARLI OLACAK EŞYALAR:

Tuvalet Eşyaları: Kağıt havlu, Tuvalet kağıdı, hijyenik kadın bağı, çocuk bezi,

diş macunu, diş fırçası, kalıp sabun, şampuan, deterjan

Güvenlik: Büyük bir çekiç, tırmık, balta, kazma, elektrik kaçaklarını kontrol edebilmek

için bir kontrol kalemi, ilk yardım çantası, gözlük, dayanıklı- sağlam eldiven, toz maskesi

(tülbent, eşarp gibi ağzı kapatabilecek kumaşlar da toz maskesi gibi kullanılabilir).

Kesici Alet: Konserve açacağı, makas, tıraş bıçağı

Işık: Kibrit, pil, mum, fener

Giyim: Battaniye, havlu, ceket, yedek giyecek, şapka

Su: Ailedeki herkese yetecek şekilde su (3 gün için, kişi başına günde 4 litre)

Yemek Pişirme: Piknik tüpü, mangal, mangal kömürü (asla ev içinde yakılmamalı.

Aksi taktirde karbon monoksit zehirlenmesi geçirilebilir), alüminyum folyo, büyük ve

küçük boyda naylon torbalar, ip/sicim, plastik/kağıt tabak, bardak, kaşık, çatal, bıçak

Yiyecek: Konserve et-balık, konserve sebze, konserve meyve, meyve suları, hazır

çorbalar, şeker, bisküvi, fındık ve kuru üzüm/incir, kuru fasulye, pirinç ve vitamin

hapları.

Alıştırma 5: Bina Güvenliği º Süre: 30 Dakika

Amaç:

Ø Doğa olayları esnasında yaşadığımız binanın ve yakın çevremizin güvenliği için yönetmeliklere ve imar planına uygun, ruhsatlı ve zemin etütleri yapılmış yapılarda oturmanın önemini tartışmak. Deprem sigortasının önemini vurgulamak.

Ø Hasar tespit raporlarına güvenmelerini, raporlar üzerinde usulsüz değişiklik yapmamak için ısrarcı olmamalarını vurgulamak.

Ø Oturdukları ve çalıştıkları binaları bu ölçütler üzerinden değerlendirmelerini sağlamak ve böylece bina ve çevre güvenliğini düşünme ve sorgulama alışkanlığını kazandırmak

Gerekli Malzeme:

1. Tahta ve tebeşir

Hazırlık:

Ø Lütfen eğitici için bilgiler kısmında verilen bilgileri dikkatlice okuyunuz.

Yapılacak Çalışma:

1. “Binalarımızın (oturduğumuz/çalıştığımız/kamu binaları) deprem, heyelan ve sel gibi doğa olaylarına karşı dayanıklı olmaları için neler yapılmalıdır?” diye sorun. Bu soruyu tahtaya herkesin görebileceği büyüklükte yazın.

2. Sınıfı “Sel, deprem ve heyelan” olmak üzere 3 temel gruba bölünüz. Daha önceden bu afetleri yaşamış olanlar varsa onların deneyimlerini aktarabilmeleri için uygun gruba yerleştiriniz. Gruplara tahtadaki soruya yanıt bulmak için 15 dakika süre verin. Daha sonra grup sözcüleri seçilerek, grubun “binaların doğal olaylara karşı dayanıklı olması için yapılması gerekenleri” diğer katılımcılara aktarması için 5 er dakika zaman veriniz. Her bir afet sunumunun bitiminde “Başka yapılabilecek neler var?” diye sorarak grup tarafından verilmemiş cevaplar varsa bunları sınıfa buldurtacak ipuçları veriniz.

3. Verilen cevapları sunum yapılırken kısa kısa tahtaya not alın. Tüm gruplar bitirince, tahtaya not alınmış olan cevapları temel alarak cevapların üzerinden gidin ve kendi bilgilerinizle gerekirse eksik kalan kısımları tamamlayın.

$$$$$$$$$$$$$$$

Eğitici için Bilgiler

DOĞAL AFETLERDE BİNA GÜVENLİĞİ

Deprem, sel ve heyelan için önemli olabilecek faktörler:

è İmar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki yerlerde ev yapılmamalıdır. Evler yetkililerin verdiği yönergeler doğrultusunda inşa edilmeli. Oturulan evin deprem ve diğer afet yönetmeliklerine uygun olarak yapılıp yapılmadığı sorgulanmalıdır.

è İnşa edilen evin ruhsatı mutlaka alınmalı veya oturulan evin ruhsatı olup olmadığı kontrol edilmelidir.

è Oturulacak binanın zemin etüdünün yapılmış olmasına dikkat edilmeli,

è Daha önceden afet yaşanmış bölgelerde Hasar Tespit Raporları hazırlanmıştır. Bir evin önceki afette az hasar görmüş olması veya hiç hasar görmemesi bir sonrakinde görmeyeceği anlamına gelmez. Gerekli tedbirlerin sağlam olduğu düşünülen binalarda da alınması gereklidir.

è Görevlilerin verdiği Hasar Tespit Raporunda az hasarlıyı orta hasarlıya çevirmek veya ağır hasarlıyı az hasarlıya çevirmek gibi değişiklikler yapmak çok tehlikelidir. Bu nedenle Hasar Tespit Raporlarına güvenmek ve rapora uygun uygulamaları yapmak gereklidir.

è Dik yarların yakınına, dik boğaz ve vadilerin içine ev yapılmamalıdır.

è Ev inşa edilecek yerin yukarısında yarılmış, parçalanmış ve kökü olmayan kayalar varsa buralara ev yapılmamalıdır, çünkü kökü olmayan kaya parçaları yukarılardan düşmüştür ve bu kayalar bir deprem, heyelan veya sel sırasında veya sonrasında evlerin üzerine düşebilir.

è Oturulan binanın güvenliğinden emin olunamıyorsa ve bilgi almak istenirse ikamet edilen şehirdeki mimarlar ve mühendisler odalarından veya belediyelerden bu konuda yardım ve bilgi alınabilir.

Deprem için önemli olabilecek faktörler:

è Deprem bölgesindeki evlere mutlaka deprem sigortası yaptırılmalıdır. Devlet sigortasız evlerin hasarlarını karşılamakla yükümlü değildir. Bunun için sigortasız evlerde meydana gelen hasarlar karşılanamaz.

è Evlere izinsiz kat inşa edilmemeli ve balkon eklemeleri yapılmamalıdır. İlave kat ve balkonlar bir depremde evlerin tamamen yıkılmasına sebep olabilecektir.

è Yaşanılan yer deprem bölgesi ise hemen birkaç metre altında su bulunan yumuşak toprak, kil, kum üzerine ev yapılmamalıdır.

Sel için önemli olabilecek faktörler:

è Çok kar yağan ve çığ gelen yamaçlarda ev yapılmamalıdır.

è Yamaçlardan inen kuru dere yataklarının içine veya ağzına ev yapılamamalı, akıntıya maruz kalabilecek dere yataklarından uzaklara ev inşaa edilmelidir.

è Yamaçlardan sızan suların toplandığı çukur, çayır ve bataklık yerlere ev yapılmamalıdır.

è Yerleşim yerlerinin kodu zeminden yukarda olmalı, mümkünse zemin katlar ikamet yeri olarak değil depo, ardiye vb. Kullanım yeri olarak kullanılmalıdır.

Heyelan için önemli olabilecek faktörler:

è Evler gevşek toprakla örtülü çok meyilli yerlere yapılmamalı çünkü buralarda toprak kayması olabilir. Ev yapılacak meyilli yerler yağışların çok ve suların bol olduğu zamanlarda incelenmeli. Toprakta kabarma varsa buralara ev yapılmamalıdır.

è Sokak ve caddeler yamaçlara pararlel konumda değil dik konumda inşaa edilmelidir.

$$$$$$$$$$$$$$$

Alıştırma 6: Afet Güvenlik Planı. Bina İçinde ve Dışında Güvenlik, Tehlike

Sinyallerinin Belirlenmesi º Süre: 40 Dakika

Amaç:

Ø Ev içinde ve çevresinde doğal afetlerin verebileceği zararlara karşı güvenliğin sağlanması için neler yapılması gerektiğini göstermek

Ø Sel, heyelan gibi yavaş gelişen doğa olaylarının tehlike belirtilerini öğretmek.

Gerekli Malzeme:

Tahta ve tebeşir

Hazırlık:

Ø Lütfen eğitici için bilgiler kısmında verilen bilgileri dikkatlice okuyunuz.

Yapılacak Çalışma:

Katılımcıları beşer kişilik gruplara ayırın.
A. “Deprem, sel ve heyelanın önceden anlayabileceğiniz belirtileri var mıdır? Nelerdir? B. Deprem, sel ve heyelan gibi doğal afetlerden dolayı evlerimizde ve çevresinde zarar görebilecek veya zarar verebilecek eşyalarda nasıl bir düzenlemeye gidilebilir?” diye sorun. Bu soruları herkesin görebileceği büyüklükte tahtaya yazın. Her gruba üzerinde çalışmaları için bir afet türü verin. Gruplara 15 dakika içerisinde belirtilen soruları tartışmalarını ve cevaplarını not etmelerini söyleyin. Sürenin sorunda her gruptan bir kişinin sözcü olmasını ve kendi grubunun cevaplarını kısaca katılımcılara aktarmasını isteyin.
Katılımcıların cevaplarını 3 afet türü için A ve B soruları olarak ayırarak tahtaya yazın. Kendi bilgilerinizle (bakınız, Eğiticiye Bilgiler) eksik kalan kısımlar varsa tamamlayın. Depremin önceden tahmin edilemeyen bir doğa olayı olduğunu ancak sel ve heyelanın sinyaller verdiğini belirterek bu belirtileri gözden geçirin. Bu sinyallerin öğrenilmesiyle sonradan meydana gelebilecek zararların azaltılabileceğini vurgulayın. Önceden sinyal vermeyen depremin zararlarını azaltmak için ise evde ve eşyalarda yapılacak düzenlemenin önemini vurgulayın. Büyük eşyaları sabitlemenin, kırılacak eşyaların bulunduğu dolap kapaklarının güvenliğe alınmasının, kapı yakınlarına, deprem ile devrilip çıkışımızı engelleyebilecek eşyaların konmamasının önemi üzerinde durun.
Tüm verilen cevapları özetleyerek, eşyaları sabitlemenin önemini vurgulayın. Sabitlenerek hem olası bir depremde eşyaların zarar görmeyeceği hem de aile üyelerinin yaralanmayacaklarını, çıkış yollarının açık kalacağını tekrarlayın. Eğitici için bilgiler kısmını okuyun.

Katılımcılara kendilerine verilen broşürdeki ilgili bölümleri çoğaltmalarını isteyin. Aile üyeleri ile birlikte bu formları doldurmaları ve gerekenleri yapmaları için onları teşvik edin. Evlerinin maruz kalabileceği afeti belirleyip formda işaretlemelerini isteyin. Her afet için hazırlanmış olan Afet Güvenlik Formunu doldurmalarını isteyin. Deprem için, evlerindeki tüm odaları aileleri ile birlikte incelemelerini, sabitlenecek eşyaları belirlemelerini ve bu sabitleme işini yapmalarını da isteyin. Şayet heyelan veya sel tehlikesi varsa, formda gösterilen doğrultuda ev ve çevresini kontrol etmelerini isteyin. Bu işleri yaparken çocuklarını da buna katmalarını ve onlara doğal afetlerde güvenlik bilincini vermelerini isteyin.

$$$$$$$$$$$$$$$$Eğitici için Bilgiler:

Doğal afetlerde evimiz ve içindeki malzemeler de zarar görebilmekte hatta bu sırada bize de zarar verebilmektedir. Sağlam yapılmış olan ve çevresinde gerekli tedbirler alınmış evler ile içindeki eşyalar uygun bir biçimde emniyetlenmiş olan evler genellikle doğal afetlerden nispeten daha az zararla çıkarlar. Öte yandan, hazırlıksız olan evler güvenli değildir, çevresi güvenceye alınmamış evlere herhangi bir tehlikenin yaklaşması kolaydır ve içindeki eşyalar emniyete alınmamış evlerde de büyük depremler büyük hasarlara sebep olabilir. Bu sebeple olası bir doğal afet öncesi evde ve çevresinde tehlike yaratabilecek durumları belirlemekte ve tedbir almakta fayda vardır.

Deprem, heyelan ve sel gibi doğa olaylarına maruz kalabilecek bölgelerdeki evlerde bir DOĞAL AFET GÜVENLİK PLANI oluşturulması gerekir. Bu plana göre evlerin çevresindeki ve içindeki en güvenli bölgeler, tehlike yaratabilecek olan durumlar belirlenmeli, bu tehlikeler mümkün olduğunca ortadan kaldırılmalıdır.

Aşağıda verilmiş olan form bir ev ve çevresinde doğal afetlerde güvenliği sağlamada yol gösterici olarak kullanılabilir.

DOĞAL AFET GÜVENLİK PLANI FORMU:

Yaşadığınız bölge hangi doğal afetlere maruz kalabilir? Lütfen işaretleyin:

Deprem

Heyelan

Sel

DEPREM GÜVENLİK FORMU:

1. Tüm odalardaki en güvenli yerleri belirleyin. Aşağıya uygun yerlere not edin.

(Odalardaki güvenli yerleri belirlerken, “Afetler Sırasında Yapılması

Gerekenler” isimli 7. bölümdeki “Eğitici İçin Bilgiler” kısmında bulunan bilgilerden

faydalanabilirsiniz).

1.Oda _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Güvenli Yerler: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2. Oda _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Güvenli Yerler: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

3. Oda _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Güvenli Yerler: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

4. Oda _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Güvenli Yerler: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2. Aşağıda belirtilenleri kontrol edin ve güvenliğe almak için gerekli işlemi yapın

a) Su ısıtıcısını (şofben, termosifon, vb.) kontrol edin. Altından ve üstünden bantla

uygun bir biçimde emniyete alınmış mı?

Evet ٱ Hayır ٱ Cevabınız hayır ise su ısıtıcınızı emniyete alın.

b) Bir depremde devrilebilecek, üzeri fazla yüklü olan ve bir yere bağlı olmadan duran eşyaları belirleyin ve bunları duvara sabitleyiniz. Yüksek kitaplıklar, vitrinler, konsollar (çekmeceli dolaplar), raflar ve benzeri eşyalar bu tür eşyalardandır. Aşağıya not edin ve bunları sabitleyin.