1995 Dinar Depremi'nden hemen sonra başlayıp 1999 İstanbul-Gölcük Depremi ile birlikte yoğunlaşan deprem/afet araştırmaları "kariyer"ime Nuray Karancı ile başladım ve devam ettim. 2001-2002 yıllarında Çankırı'da afetlere hazırlıklı olmak üzere bir eğitici eğitimi programı hazırladık ve bu eğitim sürecinde kullanmak üzere bir "Eğitici El Kitabı" hazırladık. Hem kendinizi hem de başkalarını depremlere/afetlere hazırlıklı olmak üzere eğitmenizde yardımcı olması için bu el kitabını aşağıya kopyaladım. İyi okumalar, iyi eğitimler...
1995 Dinar Depremi'nden hemen sonra başlayıp 1999 İstanbul-Gölcük Depremi ile birlikte yoğunlaşan deprem/afet araştırmaları "kariyer"ime Nuray Karancı ile başladım ve devam ettim. 2001-2002 yıllarında Çankırı'da afetlere hazırlıklı olmak üzere bir eğitici eğitimi programı hazırladık ve bu eğitim sürecinde kullanmak üzere bir "Eğitici El Kitabı" hazırladık. Hem kendinizi hem de başkalarını depremlere/afetlere hazırlıklı olmak üzere eğitmenizde yardımcı olması için bu el kitabını aşağıya kopyaladım. İyi okumalar, iyi eğitimler...
Afetlere
Karşı Hazırlıklı Olmak İçin Halk Eğitimi: Eğitici El
Kitabı
Yazarlar:
Prof. Dr.
Nuray Karancı
Prof. Dr.
Bahattin Akşit
Uzm. Psk.
Meltem Anafarta
Psk. Metin
Özdemir
Resimler:
Gökçe Üner
İÇİNDEKİLER
Bölüm 1: Giriş ve Tanışma
Alıştırma 1: Tanışma ve doğal afet
deneyimlerinin paylaşılması.
Bölüm
2: Doğal Afet Nedir?
Alıştırma 2: Doğa olayları ne zaman afete dönüşür? Doğal
afetlerin
zararlarını
azaltmak ve hazırlıklı olmak için neler yapılabilir?
Bölüm
3: Doğal Afetlerden [deprem, sel, heyelan] Önce Neler Yapabiliriz?
Alıştırma 3: Binayı terk etmek ve afet sonrası
buluşma planı
hazırlamak.
Alıştırma 4: Gerekli malzemeleri depolamak.
Alıştırma 5: Bina güvenliği.
Alıştırma 6:
Afet güvenlik planı: Bina içinde ve dışında güvenlik,
tehlike sinyallerinin
belirlenmesi.
Bölüm
4: Doğal Afetler [deprem, sel, heyelan] Sırasında Neler Yapmalıyız
Alıştırma 7: Doğal afetler sırasında
yapılması gerekenler.
Bölüm 5: Doğal Afetler
Sonrası Yapılması Gerekenler
Alıştırma 8: Doğal afetlerden sonra
yapılması gerekenler.
Alıştırma 9: Arama ve kurtarma.
Alıştırma 10: Afet sonrası duygusal
tepkiler.
Önsöz
Bu kitabın amacı eğiticilere deprem,
sel (taşkın) ve heyelan zararlarını azaltma ve hazırlıklı olmak konusunda
verecekleri halk eğitim kurslarında yardımcı olmaktır. Bu kitap yetişkinlere
eğitim vermek için planlanmıştır. Bu bakımdan el kitabı boyunca onlara öğrenci
değil, katılımcı demeyi tercih ettik. Katılımcı ile kastedilen kurs boyunca
aktif olarak eğitime katılacak ve elde ettiği bilgileri aile üyeleri ve
komşuları ile paylaşacak ve gerekli uygulamaları yapacak bir yetişkindir. Bu el
kitabı, katılımcılar için hazırlanmış olan “Doğal afetlere karşı hazırlıklı
olalım” broşürü ile birlikte kullanılmalıdır.
Kursun
önemli bir amacı katılımcıları doğal afetler öncesi, sırası ve sonrası neler
yapabilecekleri konusunda düşündürmek ve gereken uygulamalar yapmaları için
motivasyon sağlamaktır. Bu konuyu
düşünerek ve gerekli bilgileri öğrenerek bazı afetlerin kaçınılmaz doğa
olayları olduğunu, ancak zararlarını azaltmanın mümkün olabileceğini
görmelerini sağlamamız önemlidir.
Kurs
boyunca, yetişkin eğitimi için önemli gördüğümüz ve uygulanması yararlı olacak
temel prensipler şunlardır:
1.
Yetişkinler merak ettikleri, kendileri ve aileleri
için gerekli olduğunu düşündükleri konuları daha iyi öğrenirler,
2.
Yetişkinler ne öğrenecekleri, ne için öğrenecekleri,
harcayacakları zamanın ne kadar olacağı, süreç sonunda ne kazanacakları, gibi
konularda bilgi sahibi olmak isterler. Bu nedenle her etkinliğin başında
hedeften ve süreç sonunda oluşacak kazanımlardan katılımcıları haberdar etmek
önemlidir,
3.
Yetişkin eğitiminde bireylerin aktif olarak sürece
katılımı çok önemlidir,
4.
Katılımcıların mümkün olduğu kadar çok kendi yaşam
deneyimlerini ve düşüncelerini ifade etmelerini sağlamak ve bu bilgiler
ışığında doğru görüşleri pekiştirmek, yanlış olanların düzeltilmesini sağlamak
ve eksik bilgileri tamamlamak gerekir,
5.
Yetişkin eğitiminde, eğitici klasik anlamda her şeyi
bilen ve aktaran bir öğretmen değil, katılımcıları bilgilerini paylaşmaya ve
yeni şeyler öğrenmeye teşvik edici bir kolaylaştırıcı rolü üstlenir.
Bu prensipleri uygulayabilmek için:
1.
Katılımcılara karşı anlayışlı ve saygılı olmak
2.
Sabırlı ve hoşgörülü olmak
3.
Tüm katılımcıların aktif olabilmeleri için rahat ve
teşvik edici bir ortam yaratmak
4.
Grup çalışmaları ile katılımcıların birbirleri ile
iletişim kurmalarını sağlamak önemlidir.
5.
Eğitimle verilecek bilgilerin günlük hayatla ve
bireylerin kendi deneyimleriyle bütünleştirilmesi hem yetişkin eğitimi
açısından, hem de bilgilerin bilgi düzeyinden çıkarılıp uygulamaya
dönüştürülmesi açısından önemlidir. Bu nedenle mümkün olduğunca bilgileri
hayatla illişkilendirmeye özen gösterin.
Son
söz olarak, katılımcıların kurstan elde ettikleri bilgileri uygulamaları ve
aile üyeleri ile paylaşmaları çok önemlidir. Böylece kursa katılan kişi
aracılığı ile onun aile üyelerine ve komşularına da ulaşmış olacaksınız.
Verilen ev ödevlerinin önemini vurgulamak ve bunların yerine getirilmesi için
motivasyon yaratmak çok önemlidir.
El Kitabının Düzeni:
Bu kitap beş bölümden oluşmaktadır. Her bölümde depremler,
heyelanlar ve sellerle (taşkınlarla) ilgili konuyu yetişkin katılımcılarla
işleyebilmek için alıştırmalar verilmiştir. Alıştırmaların amaçları, süreleri
ve gerekli malzemeler her bölümde bildirilmiştir. Kurslarda 25 kişilik gruplar
olması planlanmış ve bu grupların grup çalışmaları esnasında beşer kişilik 5
grup halinde çalışmaları uygun bulunmuştur. Ancak kurs verdiğiniz grupta daha
fazla kişi varsa, grup çalışmalarında katılımcıları 6-7 kişilik gruplar haline
de getirebilirsiniz. Grup çalışmaları
ile yürüteceğiniz alıştırmalarda, farklı alıştırmalarda grupları değişik kişilerden
oluşturmaya özen gösteriniz. Böylece farklı kişilerin birbirleri ile
kaynaşabilmelerini ve afetler için gerekli olan ortak çalışma alışkanlıklarının
gelişmesini teşvik etmiş olacaksınız.
“Eğiticiye Notlar” kısmında eğitime faydası olabilecek ipuçlarını
alabilir, “Eğitici İçin Bilgiler” kısmında ise katılımcılara aktarabileceğiniz
teknik bilgileri bulabilirsiniz. Toplam
olarak verilen sürelere uyulduğu takdirde kurs yaklaşık olarak beş buçuk saat
sürecektir. Kitapta deprem, sel(taşkın) ve heyelan (toprak kayması) olmak üzere
başlıca üç doğal afet işlenmiştir. Ancak çalışma için belirtilen beş saatlik
süre üç afetin de işlenmesi için yetersiz olacağından bu afetlerden, biri
mutlaka deprem olmak üzere, eğitimin verildiği bölgedeki önemine göre heyelan
veya sel konusundan birinin seçilip işlenmesi yerinde olacaktır.
Olası
bir doğal afette can ve mal kaybını azaltacağına ve halkın bilinçlenmesine
katkıda bulunacağına inandığımız bu çok önemli çalışmanızda başarılar
diliyoruz.
Bu
el kitabının hazırlanmasında bizlere destek olan ve değerli görüşleri ile
katkılarda bulunan Prof. Polat Gülkan’a, Sivil Savunma – Arama Kurtarma Ekibi
Birlik Müdürü Metin Gökder’e ve deneyimli ekibine, eğitimin düzenlenmesi ve
yönergeler konusunda katkılarda bulunan Gamze Özoğul’a, heyelan ve sel
konularında yaptıkları katkılarından dolayı
Dr. Fuat
Şaroğlu ve Dr. Ömer Şengün’e en içten teşekkürlerimizi sunarız.
Psk. Metin Özdemir
Prof. Dr. Bahattin Akşit
Uzm. Psikolog Meltem Anafarta
BÖLÜM 1
GİRİŞ VE TANIŞMA
º SÜRE: 20 Dakika
I
Alıştırma:
Alıştırma 1: Tanışma ve doğal afet deneyimlerinin
paylaşılması. Süre 20 Dakika
& Eğiticiye Notlar:
Bu bölümde verilen alıştırmalar katılımcıların sizi
ve birbirlerini tanımaları ve tüm kurs boyunca aktif olarak kendi bilgilerini
diğerleri ile paylaşmalarını sağlamak amacını taşır.
Bütün kursu bilgilerin paylaşıldığı ve herkesin rahatça görüşlerini ve
deneyimlerini
dile
getirebildiği bir ortamda yürütmenizi sağlar. Grup çalışmaları
katılanları birlikte çalışmaya ve ortak çözümler üretmeye teşvik eder.
Herkesin rahatça konuşabilmesini
sağlamak ve bunun için kabul edici bir ortam
yaratmak önemlidir. Size düşen katılanların ilgisini uyandırmak ve rahatça
bilgi ve deneyimlerini paylaşmalarını sağlamaktır. Grup çalışmalarıyla “biz”
duygusununun olusması, işbirliği içinde çalışmayı teşvik edecek
böylelikle bilgi ve deneyimlerin paylaşılmasını
kolaylaştıracaktır
|
Alıştırma 1: Tanışma ve doğal afet
deneyimlerinin paylaşılması. º Süre: 20 Dakika
Amaç:
Ø Katılımcıların bulundukları
ortama ısınması
Ø Katılımcıların
sizi ve birbirlerini tanımalarını sağlamak
Ø Katılımcıların
afetlerle ilgili yaşantılarını paylaşarak onları aktif hale getirmek, konuyu
canlandırmak.
Gerekli Malzeme:
1.
Boş yaka kartları
2.
Tahta ve tebeşir (düz beyaz karton veya kağıtlar da
kullanılabilir)
Ön hazırlık:
Sınıf
oturma düzenini mümkün ise; katılımcıların birbirini görecekleri daire veya yarım ay sekline getiriniz.
Böylelikle sınıf içi iletişimi ve
katılımı arttırabilirsiniz. Siz; herkesin sizi rahatlıkla görebilecegi, bir
konuma geçiniz.
Yapılacak Çalışma:
1.
Tüm katılımcılara,
isimlerini verilen yaka kartlarına büyük harflerle yazarak yakalarına
iliştirmelerini söyleyiniz.
2.
Kendinizi katılımcılara tanıştırın. İsminiz, nerede
çalıştığınız ve nerede oturduğunuz gibi bilgileri verebilirsiniz.
3.
Her katılımcının
sizin yaptığınız gibi kendisini tanıtmasını sağlayınız.
4.
Katılımcılara yaşamları boyunca afet deneyimi geçirip
geçirmediklerini sorunuz. “Aramızda
kimler bir doğal afet yaşadı? Hangi doğal afeti yaşadınız?” Afet tecrübesi
olanlardan, bunun hangi afet olduğunu sorun ve yaşadıklarını çok kısa olarak
diğerlerine özetlemelerini isteyiniz (Nerede? Kaç yıl önce? Kendileri veya
yakınları mal ya da can kaybı yaşamış mı? gibi).
5.
Katılımcıların verdikleri cevapları tahtaya kısa kısa
yazın, Türkiye’de deprem başta olmak üzere sel ve heyelan olasılığının yüksek
olduğunu ve bu afetlerin çok büyük zararlar verebileceğini vurgulayın. Örnek
olarak Türkiye’nin % 92’sinin deprem
kuşağında olduğunu, 1999 Marmara Depremi’nde onbinlerce insanımızın yaşamını
yitirdiğini, özellikle bazı bölgelerimizin sel ve heyelan açısından riskli
bölgelerde bulunduğunu belirtin. Bu sebeple, afet risklerinin önceden
belirlenmesinin, zarar azaltıcı önlemlerin alınmasının ve hazırlıklı olmanın
can ve mal kaybını azaltacağını vurgulayın.
BÖLÜM 2
DOĞAL AFET
NEDİR?
º SÜRE: 45 Dakika
Alıştırma:
Alıştırma 2: Doğa olayları ne zaman afete
dönüşür? Doğal afetlerin zararlarını
azaltmak/önlemek
için neler yapılabilir? Süre:
45 Dakika
& Eğiticiye Notlar:
Bu
bölümde verilen alıştırmalar katılımcılara doğal afetlerin ne olduğu, nasıl
meydana geldikleri ve Türkiye’ deki afet bölgeleri ve afet türleri hakkında
bilgi vermek içindir. Aynı zamanda genel hatları ile doğal afet öncesi
zararları azaltmak için uygulamalar yapılabileceği ve hazırlıklı olmak
gerektiği fikrini aşılamak önemlidir.
Kursun
genel olarak amaçlarını tanıtmak da bu aşamada gereklidir. Bu kurs;
è
Afetlerin zararlarını azaltmak için neler
yapılabileceğini öğretecek,
è
Herhangi bir afet öncesi bir evin olası afetlere
karşı nasıl hazırlanabileceğini
gösterecek,
è
Afet esnasında neler yapılması gerektiğini
öğretecek,
è
Aileler için Afet Planı hazırlanmasında yol
gösterecek,
è
Acil durumlarda depolanmış olması gereken yiyecek,
su, tıbbi gereçleri ve diğer acil
durum erzaklarını listeleyecek,
è
Afet durumlarında ortaya çıkan psikolojik
tepkilerimizi tanıtacaktır.
|
Alıştırma 2: Doğa olayları ne zaman afete
dönüşür? Doğal afetlerin zararlarını azaltmak ve hazırlıklı olmak için neler
yapılabilir?
ºSüre: 45
Dakika
Amaç:
Ø
Katılımcıların doğal olaylarının afete dönüşmesinde
insanın/ toplulukların oynadığı rolü anlamaları
Ø
Afetleri engellemek için önlem alınabileceği
farkındalığını sağlayarak, katılımcıları alınacak önlemler konusunda
bilinçlendirme .
Gerekli Malzeme:
1.
Tahta ve tebeşir
Hazırlık:
Ø Bulunabilirse deprem, heyelan ve
sel riski olan bölgelerin belirtildiği risk haritaları.
Yapılacak Çalışma:
1.
Katılımcıları beşer kişilik gruplara ayırın. Grupların
rahatça görebileceği bir yere “Deprem,
sel ve heyelan gibi doğa olaylarının afete dönüşmesini engellemek, verdikleri
zararları azaltmak ve hazırlıklı olmak için neler yapılabilir?” sorusunu yazın.
Her gruba bir afet türü verin. Ülkemiz için deprem çok önemli olduğu için iki
gruba deprem, diğerlerine ise heyelan ve sel konusunu dağıtın. Bunun için
gruplara 15 dakika süre verin.

2.
Her gruptan bir sözcü belirlenmesini ve sözcünün grubun
sorulara verdiği cevapları not almasını isteyin. Gruplar tartışırken siz de
tahtayı üçe bölüp deprem, sel ve heyelan başlıklarını yazın.
3.
Sözcülerin kendi gruplarının görüşlerini katılımcılara
beşer dakika anlatmalarını sağlayın. Her grup sözcüsünü alkışlayarak katılımı
teşvik edin.
4.
Grup sözcüleri görüşleri aktarırken sizde bunları
herkesin görebileceği bir yere, uygun afet türünün altına kısa kısa yazın.
5.
Son özet olarak da doğa olaylarının her zaman afete
dönüşmediğini, doğa olaylarının önlenemeyeceğini, ancak bunların bir afete,
felakete dönüşmesini engellemek için tedbir alınabileceğini belirtin. Bu mesaj
çok önemlidir Unutmayın ki burada
amaç afet zararlarının azaltılabilmesi için bir şeyler yapılabileceği fikrini
yerleştirmektir. Bu mesajı sık sık tekrarlamanız yararlı olacaktır.
6.
Katılımcılara siz bu kursta neden
bulunuyorsunuz? Kurs sonucunda neleri kazanmayı bekliyorsunuz?..vb soruları
sorularak dikkatleri çekilebilir. Süre göz önüne alınarak yeter sayıda
katılımcıya söz verilir. Daha sonra kursun genel olarak amaçlarını tanıtmak da
bu aşamada gereklidir. Katılımcıların dikkatleri konu üzerine çekildiği için
aşağıda yazılanları teker teker okumanız yararlı olacaktır.
Bu eğitim;
è Olası afet zararlarını azaltmak için neler yapılması
gerektiğini,
è Bu kurs bir evin olası afetlere karşı nasıl
hazırlanabileceğini,
è Afet sırasında ve sonrasında neler yapılması
gerektiğini,
è Aileler için afet başladığında Afet Planı
hazırlanmasında izlenecek yolu,
è Acil durumlarda depolanmış olması gereken yiyecek, su,
tıbbi gereçler
ve diğer
acil durum erzaklarının neler olması gerektiğini,
è Afet durumlarında ortaya çıkan psikolojik
tepkilerimizle başa çıkma yollarını
aktarmayı
amaçlamaktadır.
Kursta
verilen bilgiler özet olarak sizlere verilen broşürde yazılmaktadır. Bu
broşürde yapılması gereken bazı uygulamalar da bulunmaktır. Broşürü kurstan
sonra dikkatlice okumanız ve gerekenleri yapmanız sizin ve ailenizin can ve mal
güvenliği için çok önemlidir. Kursta öğrendiğiniz tüm bilgileri ailenizle
paylaşmanız onları da olası afetlere karşı koruyacaktır.

$Eğitici için Bilgiler
Doğal
afetler halkın can ve mal varlığını tehdit eden en büyük tehlikelerdir. Başta
depremler olmak üzere çeşitli afete dönüşme riski olan olaylarının etkisinde
olan ülkemizde meydana gelen tabii veya teknolojik afetler özellikle ekonomik
açıdan büyük kayıplara yol açmaktadır. Bunlara yakın zamanlarda meydana gelmiş
örnekler 1992 Erzincan, 1995 Dinar, 1999 Marmara ve Düzce depremleri ile 1995
Senirkent selidir.
DEPREM
Yeraltındaki
çatlamalar ve kırılmalar nedeniyle ani olarak oluşan titreşimlerin yer yüzeyini sarsmasına “Deprem” denir. Deprem çok kısa süre devam eden yerden gelen
uğultu ve gürültüyle birlikte azdan çoğa doğru yükselen sarsıntı ile kendisini
hissettirir. Bazen büyük bir deprem olmadan önce küçük sarsıntılar olur. Bu
küçük sarsıntılara “Öncü depremler” denir. Büyük bir depremin ardından ise bir
yıl içerisinde yaklaşık 100 tane küçük deprem daha olabilir. Bu depremlere de
“artçı depremler” denir. Artçı depremler
sırasında yeraltında çatlamış ve kırılmış kayalar toprağa iyice yerleşirler ve
ancak ondan sonra depremler kesilir.
Yeryüzünde
depreme daha hassas olan bölgeler vardır.
Önceden kırılmış bölgeler, büyük yeraltı boşlukları ve tuz kaynaklarının olduğu araziler bu hassas
bölgeler arasındadır. Bizim ülkemizde de
bu tür hassas bölgeler vardır. Deprem Bölgeleri Haritası’na göre yurdumuzun %
92’sinin deprem bölgeleri içerisinde olduğu, ve nüfusumuzun % 95’inin deprem
tehlikesi altında yaşadığı bilinmektedir. Hatta yurdumuzun hemen hemen her
yerinde deprem tehlikesi vardır. Ancak yine de bazı bölgelerde deprem olma
olasılığı diğer bölgelere göre daha fazladır. Deprem bölgeleri tehlike
derecelerine göre birden beşe kadar sıralanırlar. Buna göre 5. derece deprem
bölgesi tehlikenin, deprem olasılığının, en az olduğu bölgeyken 4. derecede bu
tehlike biraz daha fazladır, 3. derece deprem bölgelerinde ise deprem tehlikesi
2. dereceden daha fazladır. Ancak en
fazla deprem riski taşıyan bölgeler 1. derece deprem bölgeleridir. (Aşağıda
verilen Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası indeksini kullanarak bulunduğunuz yerleşim
biriminin deprem bölgesi olarak kaçıncı derecede olduğunu katılımcılara
belirtin).
Şiddetli depremlerde can ve mal
kaybı olabilir ancak deprem mutlaka ölüm, ağır yaralanmalar veya binaların ağır
hasar almasını gerektirmez. Deprem zararlarını azaltmak için önceden tedbir
alınabilir. Depremden korkmak normaldir. Ancak bu korku depremin ne olduğunu öğrenmek, depremden önce
nasıl önlem alınması gerektiğini bilmek ve bu önlemleri uygulamak ile
azaltılabilir. Alınacak belli başlı bir
iki önlem bir çok kişinin hayatını
kurtarabilir. Bu önlemlerden en önemlileri arasında evlerimize Deprem Güvenlik
Sigortası’nı mutlaka yaptırmak, imar planına uymayan bölgelerde ve şekillerde
bina inşaa etmemek ve bu şekilde inşaa edilmiş binalarda oturmamak vardır.
DEPREM BÖLGESİ HARİTASI

HEYELAN (TOPRAK KAYMASI)
Heyelan, doğal kaya, her çeşit
zemin, yapma dolgu malzemesi ve bunların çeşitli birleşimlerinden meydana gelen
meyilli malzemelerin yer çekiminin de etkisiyle aşağıya ve dışa doğru
hareketleri olarak tanımlanır.
Kütle hareketleri doğa olayı olup,
kaya veya zemin - iklim - bitki örtüsü arasındaki dengenin bozulması ile
meydana gelmektedir. Bu dengenin bozulmasında, insanların müdahalesi de önemli
yer tutmaktadır.
Heyelanların gelişme biçimlerini; düşme, kayma, ve akma
şeklinde sınıflandırabiliriz. Bunların arasında, düşmeler çok yaygındır. Toprak ve kaya düşmelerinde kütle
havada serbest düşme, sıçrama, sekme ya da yuvarlanma hareketi yapar.
Hareketler hızlıdan son derece hızlıya kadar değişir. Kaymalarda hareketler bir ya da birkaç yüzey boyunca kesme
mukavemetinin azalmasından doğar. Bu yüzeyler gözle görülebilir ya da tahmin
edilebilir. Akmalarda yer
değiştiren kütle içerisindeki hareket o şekildedir ki hareket eden malzemenin
aldığı şekil ya da görünen hız dağılımları bir sele benzer. Ancak sele
benzemesi akan materyalin sadece çamur olmasını gerektirmez. Kuru akmalar şeklinde de
tanımlanan kaya parçalarının akması şeklinde de olabilir.
Heyelanların
başlıca sebepleri arasında:
·
Irmak, buzul veya okyanus dalgalarının dik yamaçlar
üzerinde yarattığı erozyon,
·
Eriyen kar veya şiddetli yağışlarla aşınan taş ve
toprak,
·
Depremlerin zayıf yamaçlara baskı yaparak kaydırması,
·
Büyük makineler, trafik hatta şiddetli rüzgar ve
fırtınanın zayıf yamaçları çökertmesi,
·
Volkanik patlamaların oluşturduğu kül birikimleri,
·
Yağmur ve karın aşırı birikimi, taş ve cevher birikimi
sayılabilir
Ülkemizin
genelinde sayıca fazla ve etkin olan kütle hareketlerinin verdiği zararın
parasal değeri, yerleşim alanlarında, karayollarında, tarım ve orman
alanlarında büyük boyutlara erişmektedir. Örneğin değişik türdeki kütle
hareketlerinin sadece karayollarındaki önlem ve iyileştirme karşılığı, 1991
fiyatları ile 350 milyar lira dolayındadır.
Her yıl 500 milyon ton toprağımız denizlere taşınıyor. Bu
ise 100-200 bin hektar tarımsal alana eşit bir toprak kaybıdır. Bu oran,
Avrupa’dakinin yaklaşık olarak 20 katını bulmaktadır.
Yanlış şehirleşme ve toprağın yanlış kullanımı ile de
insanlar erozyon ve heyelan riskini arttırmaktadırlar. Ülkemizde 20 bin hektara
yaklaşan sanayi bölgeleri ve sanayi sitelerinin kapladığı alanın %60’ından
fazlası verimli topraklar üzerine kurulmuştur. Kişi başına düşen tarım alanı
payı, 1970’
den 1980’lere 1/3 dolayında azalmıştır. 27.7 milyon hektar olan toplam tarım
topraklarımızın 19.7 hektarlık kısmı, yani % 70’den fazlası erozyon tehdidi
altındadır.
Ayrıca, son beş yılda heyelan ve sellerde 400’e yakın can
kaybımız olmuştur.
SEL (TAŞKIN)
Sel, aşırı yağışlar sonucunda akarsu yataklarına ulaşan ve akarsu yatağında
taşınabilecek miktardan fazla olan su
kütlelerinin yatak dışına çıkarak çevreye taşması ve yayılmasıdır. Meydana geldiği alanın morfolojisi, su
kütlesinin hacmi ve hızına bağlı olarak seller ani su baskını veya su seviyesi
yükselmesi şeklinde gerçekleşir. Sağnak yağış ve ani kar erimelerinin heyelan
oluşumunda da ana etken olması nedeniyle seller genelde heyelanlarla birlikte
görülür. Sağnak yağışlarla oluşan sellenme sularının erozyon etkisi çok
fazladır. Dolayısıyla, heyelan ve erozyon nedeniyle sellenme dönemlerinde
akarsularda bol miktarda çakıl, kum ve
çamur taşınır ve bu yolla akarsu
kanallarında hacim daralması
gerçekleşerek seller meydana gelir.
Ayrıca, göl seviyelerinde meydana gelen yükselmeler sonucu da su
basmaları gerçekleşebilir.
Doğal
süreçler açısından seller normal bir
doğa olayı niteliğindedir. Jeomorfolojik yapı ve iklim koşullarına bağlı olarak
akarsular boyunca, genişliği bölgeden bölgeye değişebilen biri normal veya
küçük yatak diğeri ise sel yatağı olmak
üzere iki akış kanalı bulunur. Yapay müdahaleler olmadığı sürece bir akarsu boyunca meydana gelen sel suları
genelde sel yatağı dışına çıkmaz. Dolayısıyla bu alanlarda gerçekleşen su
basmaları ve seller doğal süreçlerin bir parçası niteliğindedir. Akarsularının
sel yatakları genelde çok verimli tarım alanlarıdır. Ayrıca yapılaşma ve diğer
amaçlı insan faaliyetlerinde de sıkça kullanılan arazi grubunu meydana
getirirler. Bu alanlarda normal bir doğa olayı niteliğinde olan seller insanlar
açısından doğal afet niteliği taşır. Bu özelliği nedeniyle sel tehlikesi olan
alanların önceden bilinmesi mümkündür. Ancak, yapay yollarla akarsuların
yatakları ve dinamiklerinde meydana getirilen olumsuz yöndeki
değişiklikler sel tehlikesi ve etki alanını
arttıran faktörlerdir.
İklime
bağlı olarak ülkemizdeki akarsuların çoğunluğu sellenmeli akış rejimine
sahiptir ve bu yüzden seller sık aralıklarla tekrarlanmaktadır. Son elli yılda
bitki örtüsünün hızla tüketilmesine bağlı olarak artan erozyon
akarsularımızdaki sel tehlikesinin
artmasına yolaçmıştır. Hızlı
sanayileşme ve kentleşme sürecinde yapılan planlama hata ve eksiklikleri
nedeniyle sel alanlarının kullanılması
sonucu ise son birkaç on yılda meydana gelen seller daha çok can kaybı
ve değeri milyar dolarlarla ölçülebilen
zararlara yol açan doğal afetler niteliğine bürünmüştür. Senirkent, 1998
Batı Karadeniz (Bartın, Zonguldak,Karabük, Düzce, Adapazarı, Rize), Hatay’da
meydana gelen sel afetleri bunun örnekleridir. Bu sellerin afet niteliğine dönüşmesindeki başlıca
etken sel alanlarının insan kullanımına açılmış veya akarsularda
sel riskini arttırıcı düzenlemeler yapılmış olmasıyla ilişkilidir.
Diğer
doğal afetlere oranla, etki alanlarının
önceden belirlenebilir olması nedeniyle sel afetine karşı önlem
geliştirmek daha kolaydır. Dolayısıyla sel, önlenebilir veya etkisi en aza
indirgenebilir bir doğal afet niteliğindedir. Planlama öncesinde yapılacak
araştırmalarla sel alanlarının belirlenmesi ve planlamanın bu verilere göre
yapılarak sel alanlarının kullanımından kaçınılması veya risk azaltıcı düzenlemeler yapıldıktan sonra
kullanıma açılması yoluyla bu afetin etkisi en aza indirilebilir.
Bu
kurs olası bir doğal afete karşı hazırlıklı hale gelmek için yapılması
gerekenleri aktarmak üzere düzenlenmiştir.
Bu
kurs;
è Olası afet
zararlarını azaltmak için neler yapılması gerektiğini,
è Bu kurs bir
evin olası afetlere karşı nasıl hazırlanabileceğini,
è Afet
esnasında neler yapılması gerektiğini,
è Aileler
için Afet Planının nasıl hazırlanabileceğini,
è Afetler
öncesi evinizin ve çevresinin olası afetlere karşı nasıl hazırlanabileceğini,
è Acil
durumlarda depolanmış olması gereken yiyecek, su, tıbbi gereçleri ve diğer acil
durum erzaklarının neler olması gerektiğini,,
è Afet
durumlarında ortaya çıkan psikolojik tepkilerimizi ve onlarla başa çıkma yollarını
göstermektir.
UNUTULMAMALIDIR Kİ: TÜM
HAZIRLIKLAR İLERDE OLABİLECEK BİR AFET
ZARARINI EN AZ DÜZEYE İNDİRMEK İÇİNDİR.

BÖLÜM 3
DOĞAL AFETLERDEN
(DEPREM, SEL, HEYELAN)
ÖNCE NELER YAPABİLİRİZ?
º SÜRE: 130 Dakika
Alıştırmalar:
Alıştırma 3: Binayı terk etmek ve afet
sonrası buluşma
planı
hazırlamak º Süre: 30 Dakika
Alıştırma 4: Gerekli malzemeleri
depolamak º Süre: 30 Dakika
Alıştırma 5: Bina güvenliği º Süre: 30 Dakika
Alıştırma 6: Afet güvenlik planı: Bina
içinde ve º Süre: 40 Dakika
dışında
güvenlik, tehlike sinyallerinin belirlenmesi
& Eğiticiye Notlar:
Bu bölümde yapılacak
alıştırmaların genel amacı katılımcılara doğa olayları öncesi zararları
azaltmak ve hazırlıklı olmak için neler yapılabileceğini tanıtmak ve bunları
uygulamalarını sağlamaktır. Bu bölümde yapılacak uygulamaların aile üyeleri
ile paylaşılması çok önemlidir. Unutmayınız, katılımcı yolu ile ailelere ulaşabilmeniz
ve onları da bilgilendirmeniz bu kursun temel amaçlarından birisidir. Uzun
vadede, tüm bu bilgilerin davranışa dönüşmesini sağlamak da temel amacımızdır.
|
Alıştırma
3: “Binayı terk etmek ve afet sonrası
buluşma planı” hazırlamak
ºSüre: 30 Dakika
Amaç:
Ø Sel,
heyelan gibi nispeten yavaş gelişebilen ve önceden sinyaller veren doğa
olayları sırasında evi boşaltmak gerektiğinde bölgeyi terk edebilecek güvenli
yolların önceden belirlenmesinin önemi üzerinde durmak,
Ø Tüm
afetlerden sonra birlikte olmayan aile bireylerinin bir araya gelebilmek için
önceden plan yapmalarının gerekliliği üzerinde durmak,
Ø Aile buluşma planı hazırlatmak,
Ø Acil durum telefon numaraları ve
önemli ailevi bilgilerin kaydedilmesini sağlamak.
Gerekli Malzeme:
1. Tahta ve
tebeşir
Hazırlık:
Ø Lütfen eğitici için bilgiler
kısmında verilen bilgileri dikkatlice okuyunuz.
Yapılacak Çalışma:
1.
“Sel,
heyelan ve deprem gibi doğa olayları sırasında bulunduğunuz yeri veya evinizi
terk etmek durumunda kalırsanız hangi yollar en güvenli yollardır?” diye
sorarak herkesin kendi yaşadıkları ve çalıştıkları mekanı düşünerek bir doğa
olayı sırasında kaçabilecekleri yolları
belirlemelerini isteyin. Sel veya toprak kaymasının belirledikleri bir yolu
kapamış olması olasılığına göre mutlaka birden fazla kaçış yolu belirlemeleri
gerektiğini söyleyin. Belirledikleri yolları sorarak paylaşmalarını sağlayın ve
kısa kısa tahtaya not alın.
2.
“Olası bir
doğal afet sonrası ailenizle nerede buluşabilirsiniz?” diye sorun. Mümkün
olduğu kadar çok katılımcıdan cevap almaya çalışın. Verilen cevapları tahtaya
yazın. Verilen cevapları özetleyin ve bu yerlerin aile üyelerince bilinmesinin
önemi üzerinde durun.
3.
Katılımcılara olası bir afet durumunda
kullanabilecekleri yolları önceden belirlemelerini ve bu bilgileri yazılı hale
getirip aile bireyleriyle paylaşmalarının önemini belirtin. Kaçış yolları
dışında olası buluşma yeri, iletişim sağlayabilecek aracı kişi/kişilerin
telefon numaraları ve adresleri, önemli aile bilgileri ve düzenli olarak
kullanılan ilaçlar yazılmalıdır. Bu formları evlerinde herkesin görebileceği
bir yere asmalarının önemini vurgulayın. Bu bilgileri kaydedebilecekleri
formların kendilerine dağıtılan broşürlerde bulunduğunu ve bunlardan
yararlanmalarını söyleyin.

Eğitici için Bilgiler
Sel
ve heyelan gibi doğa olayları depremin
aksine bazan yavaş gelişip, gelecek tehlikeyi anlama fırsatını verebilirler.
Böyle bir durumda şayet bu doğa olayları
bulunduğumuz bölgeyi tehdit ediyorsa o bölgeden hızla uzaklaşmamız
gerekebilir. Bu durumda en güvenli kaçış yollarını o an düşünemeyebiliriz.
Çıkmaz sokaklarla, zarar riskinin yüksek olduğu sokakların önceden bilinmesi
önemlidir. Bu sebeple; olay esnasında
bulunduğunuz bölgeden kaçabilmek için uygun yolları önceden belirlemek gerekir.
Bir yolun tıkanabileceğini de düşünerek birden fazla kaçış yolu belirlenmeli ve
işyeri, ev, okul gibi farklı alanlar için farklı kaçış yolları da not
edilmelidir.
Sel ve heyelan anında bulunduğunuz
bölgeden güvenle uzaklaşmanızı sağlayabilecek 3 ayrı yol belirleyin ve
ayrıntılı olarak aşağıdaki
uygun yerlere not edin.
1. Kaçış yolu :
_______________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Kaçış yolu:
_________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Kaçış yolu: _________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________
Bir doğal
afet sırasında aile bireyleri bir arada
olmayabilirler. Evde olmayan aile bireylerinin evden çok uzaklaşmaları mümkün
olmayabileceği gibi evden uzak olan aile bireylerinin de eve ulaşmaları mümkün
olamayabilir. Böyle bir olasılığı göz önünde bulundurarak afet sonrası tüm aile
bireylerinin buluşması için önceden bir iki yer belirlemekte fayda vardır.
Bu yerler
tüm aile bireylerinin bildiği yakın çevreden olmalıdır.
Örneğin:
-
Mahallelerdeki okullar, camiler veya parklar olabilir.
Bu
yerler aşağıda gösterildiği gibi küçük kartlar üzerine not edilerek tüm aile
bireylerine cüzdanlarında, çantalarında
veya ceplerinde taşımaları için verilmeli. Aile bireyleri bu bilgileri daima
yanlarında taşımalıdırlar.
1. Olası
Buluşma Noktası _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
2. Olası
Buluşma Noktası _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
3. Olası
Buluşma Noktası _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Daha
önceden belirlenmiş olan bu yerlerde buluşmak her zaman mümkün olmayabilir
çünkü bu yerler de afetten zarar görmüş olabilirler. Bu sebeple, oturulan
şehirden en az 100 km .
uzakta yaşayan bir akraba veya arkadaşı haberleşme aracı olarak seçmekte fayda
vardır.
Bu
kişiye ulaşmak için gerekli olan bilgiler de aşağıda görüldüğü şekilde not
edilmeli:
İletişim kurulacak kişinin adı _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Telefon Numarası _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Adresi: _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Bu yerleri
not edip saklamak kişilerin sevdikleriyle tekrar bir araya gelmesini
kolaylaştıracaktır. Aile bireyleri afet
sonrası birbirlerini bulmak için nereye bakmaları gerektiğini bileceklerdir.
Eğer bir araya gelmeleri mümkün olmazsa üçüncü kişiye telefon ederek en azından
birbirlerinin nerede ve nasıl olduklarını öğrenebileceklerdir.
Tüm aile
üyelerinin, afetten sonra en kısa sürede, önceden belirlenmiş olan aracı kişiye
haber vermeleri önemlidir. Eğer tüm aile üyeleri seçilmiş olan bu aracı kişiye
haber verebilirse, birkaç gün bir araya gelinemese dahi, birbirlerinin nerede
ve nasıl olduklarından haberdar olabilirler ki bu oldukça rahatlatıcı bir
durumdur. Aile bireylerinin birbirlerinden haberdar olabilmeleri kaygı ve
stresi bir dereceye kadar azaltacaktır.
ACİL TELEFON NUMARALARI
Acil durumlarda profesyonellerden yardım istemek için
önemli telefon numaralarının not edilmesi gereklidir.
![]() |




JANDARMA






İSİM TEL:
AİLELERE DAİR ÖNEMLİ BİLGİLER
Bir afet
sırasında aileler için yaşamsal önem taşıyan bir takım belgeleri kaybetmemek
için önlem almak gerekir
è Senetler,
vasiyet, vergi kayıtları, doğum belgeleri, nüfus kağıtları ve diğer yaşamsal
önem taşıyan belgeleri ateşten etkilenmeyecek bir yerde saklamak gerekir. Bu
belgeler emanet kasasında saklanabilir, ya da su geçirmeyen bir poşetle
buzdolabına da konabilir.
è Bu
belgelerin arasına bir de aşağıdaki “Önemli Ailevi Bilgiler” kısmını doldurarak
saklamak yararlı olacaktır.
ÖNEMLİ AİLEVİ BİLGİLER:
(Aşağıda
verilen ve broşürde de yer alan bu formlar doldurulmalı ve iki kopya
çoğaltılmalı)
1.
Tüm aile bireylerinin isim ve Emekli Sandığı veya Bağ Kur
sigorta numaralarını ve nüfus kağıdı numaralarını
![]() |
![]() |













İsim Sigorta No: Nüfus Kağıdı No:
2. Mesleki
Bilgiler:





Adres :




3. Okul
Bilgileri (her çocuk için yapılmalı)



Okulun Adresi:

4. Önemli Sağlık Bilgileri:
![]() |

2.
![]() |
|||
![]() |





& Eğiticiye Notlar
Bu alıştırmada katılımcılara herhangi bir doğal
afet sonrası ihtiyaç duyabilecekleri ilk yardım gereçleri, yiyecek, içecek,
ışık kaynakları, temizlik ve hijyen, barınma ve haberleşme için gerekli
malzemeler tanıtılmalıdır. Ancak, kitapçıklarda yer alan bazı malzemeler
katılımcılar için çok fazla, detaylı ve gerçekçi görünmeyebilir.
Katılımcıların bunların genel listeler olduğunu ve kendi ihtiyaçlarına
kendilerinin karar vermeleri gerektiğini belirtin.
|
Alıştırma 4: Gerekli malzemeleri depolamak
º Süre: 30 Dakika
Amaç:
Ø Depolanması gereken yiyecek, içecek, giysi, ışık kaynağı, vs öğretmek,
Ø
Önceden
yapılacak hazırlıkların onları ve ailelerini olası bir afet sonrası
rahatlatacağını öğretmek.
Gerekli Malzeme:
Tahta ve tebeşir
Hazırlık
Ø Eğitici için bilgiler kısmını
dikkatle okuyunuz.
Yapılacak Çalışma:
1. “Olası
bir afet sonrası ne gibi malzemelere ihtiyaç duyarız? Bunları nasıl
depolayabiliriz?” sorularını
tahtaya okunabilecek büyüklükte yazın.
2.
Tahtayı
3-4 bölüme bölünüz; eğiticiye bilgiler bölümünde yer alan; ilkyardım,
haberleşme yiyecek gibi ana başlıkları her bir bölümün başına yazınız. Daha
sonra mümkün olduğu kadar çok kişiye söz vererek cevapları tahtaya kısa kısa
yazınız. Sıralanan maddelere
eğiticiye bilgiler bölümünde verilen ana başlıklar altında gruplandırınız
(ilkyardım, haberleşme, yiyecek, vb.).
3. Katılımcılardan aileleri ile birlikte depolamanın
gerekli olduğunu düşündükleri şeyler için hazırlık yapmalarını söyleyin. Bu
hazırlıkların olası bir afetten sonra onları rahat ettireceğini vurgulayın.
$$$$$$$$$$$$$$$
Eğitici İçin Bilgiler:
Bir afetin ardından Kızılay ve diğer kuruluşlar
afetzedelere ulaşacak; çadır, yiyecek, giyecek gibi ihtiyaçlarını
karşılayacaktır. Ancak yine de acil ve olağanüstü durumlar için her evde uygun
yerlerde kolayca ulaşılabilecek ufak bir depo hazırlanmasında fayda vardır. Bu
depoda acil durumlarda ihtiyaç duyulabilecek malzemeleri bulundurmak
gereklidir.
İLK YARDIM GEREÇLERİ

da olabilir.Bu çantanın kapağına içindekiler
yazılıp yapıştırılmalıdır.
Reçete
ile kullanılan ilaçlar ve aile bireyleriyle ilgili önemli tıbbi bilgiler
(raporlar, tahliller vs..) su geçirmeyen bir torbanın içinde buzdolabında
saklanmalıdır. Böylece depremden, su basmalarından veya yangından
etkilenmezler.
Belirli
zaman aralıklarıyla ilk yardım malzemelerinin tarihleri kontrol edilmeli ve son
kullanma tarihi geçmiş malzeme ve ilaçlar atılmalı ve yerine yenileri
konmalıdır.
Gerekli Olabilecek
İlaçlar
- Yara temizlemek için betadin
- İshal ilaçları
- Yaralar
için antibiyotikli merhem
- Laksatif
- Alkollü
gazlı bez
- Aspirin
-
Bandajlar, sargı bezi
- Vitamin
- Antasit
(Mide ekşimesi için)
- Çeşitli
göz damlaları
- Düzenli
kullanılan reçeteli ilaçlar
Diğer Gerekli Olabilecek
Malzemeler
- İlk yardım kitabı -
Cımbız
-
Kağıt, kalem -
İğne- iplik
- Makas -
Mendil
-Termometre
-
Kibrit
-Termofor
(sıcak su torbası) -
Hijyenik kadın bağı
- Buz
torbası (burkulma ve yanıklar için) -
Çocuk bezi
- Küçük
havlular -
Bebek maması
- Böcek
kovucu -
Bir kalıp sabun
- Plastik
kaşık -
Kağıt kap (bardak)
- Naylon
torba -
Yedek gözlük
- Çakı
ACİL
DURUMLARDA GEREKLİ OLAN BESİNLER:
Doğal
afetler sonrasında yiyecek ve su bulma konusunda sıkıntılar yaşanabilir.
Dolayısıyla, daima normal ihtiyaçtan fazlasını depolamak akıllıca olacaktır.
Evlerde bir haftalık yiyecek ve su stokunun olması uygundur.
Depolanması uygun yiyecekler:
è Dondurulmuş,
kurutulmuş besinler, konserveler acil durumlarda kullanmak üzere
depolanabilecek uygun yiyeceklerdir.
è Evde
herkesin sevdiği yemekleri depolamaya özen göstermek gerekir. Aile bireylerinin
daha önce hiç tatmadıkları bir yemeği önlerine koymak, yaşanmış bir afeti daha
sıkıntılı bir hale sokabilir.
è Pişirmeye
ve buzdolabına gereksinim olmayacak yemekler seçilmelidir.
è Hazırlamak
için suya gereksinim duyulmayacak yemekler depolanmalıdır çünkü afet sonrası su sıkıntısı yaşama olasılığı da
yüksektir.
è Aile
üyelerinin özel diyetlerine uygun yemekler saklanmalıdır.
Yiyecekle İlgili Gerekli Olabilecek Diğer Eşyalar:
è Kağıt veya
plastik tabak, bardak, kaşık, çatal, kap, alüminyum folyo
è Konserve
açacağı, şişe açacağı
è Saklanan
yiyecekleri pişirmek için uygun kaplar
Yiyeceklerin
Saklanması:
è Tüm yiyecek
kutularının ve paketlerinin üzerine kaç günlük oldukları yazılmalıdır. Senede
bir ya da iki kez bayatlamaması ya da bozulmaması için bu yiyecekleri tüketmek
ve yerine tazelerini almak gerekir.
è Depolanan
yiyecekler tercihen 5-15 derece sıcaklığı olan serin, kuru ve karanlık bir
yerde saklanmalıdır. On beş dereceden yüksek sıcaklık birçok besinin zamanından
önce bozulmasına yol açar.
è Yemek
stokları mazot gibi kokulu maddelerden uzak tutulmalıdır zira kokuları
yemeklere sinebilir.
è Konserve kutuları
beton zemine konmamalıdır. Zeminlerdeki rutubet kutuların paslanmasına ve
dolayısıyla saklanan yiyeceğin bozulmasına yol açar.
è Yemek
stokları fare gibi kemirgen hayvanlardan ve böceklerden korunmalıdır. Eğer
depolanan gıdalar bir metal kutu veya sıkıca bantlanmış, kapatılmış bir karton
kutuda saklanırsa daha uzun süre dayanırlar.
Suyu Doğru ve Yeterli Miktarda
Depolamak:
Suyun
yaşamsal önemi vardır. Bir afet
sırasında evlere su taşıyan borular çok kolay zarar görebilir. Zarar
görmüş borulardan evlere su ulaşsa bile bu su büyük bir ihtimalle kirlenmiş
olacaktır. Dolayısıyla; kullanılması zor olacaktır. Böyle durumlar için su
depolamak çok önemlidir.
Olası
afetler için kişi başına bir günde 4 litre kullanılacağı hesap edilerek su
depolamak faydalıdır. En az üç gün şehir suyunu kullanamayacakmış gibi
hazırlıklı olunmalıdır. Bu da kişi başına 12-15 litre su depolanması
anlamına gelir. Unutulmaması gereken en önemli konu depolanmış olan suyun
içmek, yemek hazırlamak, bulaşık yıkamak, el - yüz - diş temizliği gibi bir çok
farklı iş için gerekli olacağıdır. Su
sert, kırılmayacak kaplarda depolanmalıdır.
Su
şişeleri serin ve karanlık bir yerde, mazot, böcek ilacı gibi zehirli
maddelerden uzakta bulunmalıdır. Depolanan su 6 ayda bir kontrol edilmeli, bir
aksilik hissedilirse su dökülüp yerine yenisi konmalıdır.
Sakın İçmeyin:
Yakın
çevrede bulunabilecek bir yüzme havuzu veya süs havuzlarındaki suları kullanmak
çok tehlikelidir. Havuz suları yüksek miktarlarda tuz ve klor içerdiğinden
ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Bu su ancak temizlik amacıyla
kullanılabilir. Afet sonrasında bu gibi yerlerden temin edilecek suyu sakın içmeyin.
ACİL DURUMLARDA GEREKLİ OLABİLECEK
IŞIK KAYNAKLARI:

DİKKAT: Gaz
lambası, kibrit, çakmak veya mum kullanmadan önce evde bir gaz sızıntısı
olmadığından emin olunmalıdır.
Ayrıca; bir sarsıntıda bu ışık
kaynakları yere düşüp çatlar ya da kırılırsa bir yangına sebep olabilirler. Bu
sebeple güvenli bir yerde saklanmalarında yarar vardır.
è Fener ve
Piller: Araba ve çantalarda daima küçük bir fener taşımak
faydalıdır, böylece nerede olunursa olunsun karanlıkta kalma tehlikesiyle
karşılaşılmaz. Fenerler için daima yedek pil saklamak gereklidir. Şayet bu
yedek piller buzdolabında saklanırsa daha uzun ömürlü olurlar.
è Gaz Lambası: Gaz
lambası için evlerde fazladan gazyağı, fitil ve kibrit saklamak gereklidir.
è Mum: Kısa
ömürlü bir aydınlatma aracı olduğu unutulmamalıdır.
KİŞİSEL GÜVENLİK VE RAHATLIK İÇİN
GEREKLİ OLAN EŞYALAR:
Aşağıdaki
eşyalar tüm aile bireyleri için birer tane olmak koşuluyla saklanmalıdır.
è Sert,
sağlam ayakkabı: (Bot gibi). Afet sonrası etrafta kırılmış cam
veya paslı demir gibi kesici parçalar
ayağa batabileceği için her an ulaşabilecek bir yerde bir çift bot bulundurmak
gerekir.
è İş Eldiveni
(Tercihen deri): Elleri korumak için kullanmak gereklidir.
è Sert şapka
(Baret): İnsanların başlarını korumaları için gerekli olabilir.
Özellikle depremlerden sonraki artçı sarsıntılar için önemlidir.
è Şapka: Güneşten
ve/veya soğuktan korunmak için gereklidir.
è Toz Maskesi: Tozdan ve
dumandan korunmak için gereklidir. Toz maskesi yoksa bir tülbent, yemeni veya
başörtüsü de ağzı koruyabilecek şekilde sarılarak kullanılabilir.
è Gözlük.
Kullanılan gözlüğün kırılması durumunda bir yedeğinin saklı olması çok yararlı
olacaktır.
è Elbise ve
kalın çorap
TEMİZLİK- HİJYEN İÇİN GEREKLİ
OLANLAR:
Büyük
afetlerin ardından, belli başlı temizlik kurallarına uyulmazsa çok kısa bir
süre içinde sağlıkla ilgili büyük problemler yaşanabilir. Eğer su kanalları
zarar gördüyse ya da gördüğü sanılıyorsa, tuvaletlerin
kullanılmaması gerekir. Tuvalet
ihtiyacını gidermek için çukur kazmaktan ya da açık arazileri kullanmaktan kaçınmak gereklidir. Dezenfekte edilmemiş ya da ilaçlanmamış lağım, dışkı temiz
yeraltı sularını kirletir. Ayrıca sinekleri çekerek salgın hastalıkların
yayılmasına sebep olur.
è Böyle
durumlar için bol miktarlarda sağlam plastik torba (naylon torba), bu
torbaların ağızlarını bağlamak üzere sağlam ipler, dezenfektan, sönmemiş kireç,
ve tuvalet kağıdı depolamak faydalı olacaktır.
è Afet
sonrası ev dışında bir yerlerde olabilme olasılığına karşılık işyerlerinde ve
arabalarda da sağlam plastik torbalar ve tuvalet kağıdı bulundurmak faydalıdır.
è Tuvalet
ihtiyacı dışındaki temizlik ve bakım için evlerde, iş yerlerinde, arabalarda,
kolayca ulaşabilecek yerlerde diş fırçası, diş macunu, sabun, banyo lifi,
şampuan, deodorant, hijyenik kadın bağı ve evde bebek varsa bebek bezi
bulundurmak gerekir.
BARINMA
İÇİN GEREKLİ OLANLAR:
Afetten
sonraki günler evleri sağlam kalmış olan insanlar evleri yıkılmış olan
insanlarla evlerini paylaşmak istemeyebilirler. Dolayısıyla, afet öncesinden
ailelerin az da olsa rahat edebileceği
koşulları önceden sağlamaları önemlidir.
Afet
sonrası evi yıkılmış ve barınamayacak olanlara Kızılay mümkün olan en kısa
sürede çadır tahsis etmeye çalışır. Fakat el altında bulunan:
-
Yastık ve battaniyenin çok faydası
olacaktır. Ayrıca;
-
Gazeteler sıcak ve soğuğa karşı yalıtımı arttırırlar.
HABER ALMAK İÇİN GEREKLİ OLANLAR:
Evlerde
pille çalışan bir radyo ve fazladan yedek piller bulunmalıdır. Yedek piller en
iyi buzdolabında saklanır. Bu sayede daha uzun ömürlü olurlar. Afet sonrası
haberleşmek için hemen telefonlara sarılmamak gerekir. Öncelikle telefonlar
çalışmayabilir. Ancak daha da önemlisi hatların kilitlenmesi telefon
konuşmalarını engelleyerek yetkililerin bilgilendirilmelerini ve yardımları
geciktirebilir.
ERZAK DEPOLAMAK İÇİN ÖNERİLER:
Yukarıda
bahsedilen ve acil durumlarda gereksinim duyulabilecek bütün erzak ve eşyaları
saklamak için yeterli ve uygun yeri bulmak çok zordur. Eğer afetten sonra
saklanan erzağa ulaşılamazsa ya da saklananlar zarar görürse, erzak depolamış
olmanın hiçbir yararı olmaz. Bu yüzden dikkatli olmak çok önemlidir.
İpuçları:
è Bozulabilecek
erzaklar serin, karanlık yerlerde daha çok dayanır.
è Erzakları
saklamanın bir yolu onları sağlam plastikten çöp kutularına koymaktır. Ve eğer
imkanlar uygunsa bu erzakları ev dışında bir yerde depolamak daha da uygundur.
Ev dışında bir baraka veya kulübe tarzı bir yapıda da erzak saklanabilir. Ancak
evin dışında bir mekan bulunamıyorsa, evde daha önceden belirlenmiş olan, güvenli noktalardan birine, sıkıca
paketlenmiş olan kutular, üzerlerini bir örtüyle örtmek suretiyle saklanabilir.
è Erzaklar
bir dolabın içine, koltuğun arkasına ya da yatak altına saklanabilir.
è Erzaklar
çöp kutularına (ya da diğer kutulara) yerleştirilmeden önce teker teker sıkıca
naylon torbalara sarılmalıdır.
è Tüm
kutuların nem alıp bozulmamaları için, çimento zemine değmemesine dikkat
edilmelidir. Ayrıca bu kutular benzinden
ve diğer kimyasal maddelerden de uzakta tutulmalıdır.
ÖZET OLARAK DEPOLANMASI YARARLI
OLACAK EŞYALAR:
Tuvalet Eşyaları: Kağıt
havlu, Tuvalet kağıdı, hijyenik kadın bağı, çocuk bezi,
diş
macunu, diş fırçası, kalıp sabun, şampuan, deterjan
Güvenlik: Büyük bir çekiç, tırmık, balta, kazma, elektrik
kaçaklarını kontrol edebilmek
için
bir kontrol kalemi, ilk yardım çantası, gözlük, dayanıklı- sağlam eldiven, toz
maskesi
(tülbent,
eşarp gibi ağzı kapatabilecek kumaşlar da toz maskesi gibi kullanılabilir).
Kesici Alet: Konserve açacağı, makas, tıraş bıçağı
Işık: Kibrit, pil, mum, fener
Giyim: Battaniye, havlu, ceket,
yedek giyecek, şapka
Su: Ailedeki herkese yetecek
şekilde su (3 gün için, kişi başına günde 4 litre )
Yemek
Pişirme: Piknik tüpü, mangal, mangal kömürü (asla ev içinde
yakılmamalı.
Aksi taktirde karbon monoksit zehirlenmesi
geçirilebilir), alüminyum folyo, büyük
ve
küçük boyda naylon
torbalar, ip/sicim, plastik/kağıt tabak, bardak, kaşık, çatal, bıçak
Yiyecek:
Konserve et-balık, konserve sebze, konserve meyve, meyve suları, hazır
çorbalar,
şeker, bisküvi, fındık ve kuru üzüm/incir, kuru fasulye, pirinç ve vitamin
hapları.
Alıştırma 5: Bina Güvenliği º Süre: 30 Dakika
Amaç:
Ø Doğa
olayları esnasında yaşadığımız binanın ve yakın çevremizin güvenliği için
yönetmeliklere ve imar planına uygun, ruhsatlı ve zemin etütleri yapılmış
yapılarda oturmanın önemini tartışmak.
Deprem sigortasının önemini vurgulamak.
Ø Hasar
tespit raporlarına güvenmelerini, raporlar üzerinde usulsüz değişiklik yapmamak
için ısrarcı olmamalarını vurgulamak.
Ø Oturdukları
ve çalıştıkları binaları bu ölçütler üzerinden değerlendirmelerini sağlamak ve
böylece bina ve çevre güvenliğini düşünme ve sorgulama alışkanlığını
kazandırmak
Gerekli Malzeme:
1. Tahta ve tebeşir
Hazırlık:
Ø Lütfen eğitici için bilgiler
kısmında verilen bilgileri dikkatlice okuyunuz.
Yapılacak Çalışma:
1.
“Binalarımızın
(oturduğumuz/çalıştığımız/kamu binaları) deprem, heyelan ve sel gibi
doğa olaylarına karşı dayanıklı olmaları için neler yapılmalıdır?” diye sorun.
Bu soruyu tahtaya herkesin görebileceği büyüklükte yazın.
2.
Sınıfı “Sel, deprem ve heyelan” olmak üzere 3 temel gruba bölünüz. Daha
önceden bu afetleri yaşamış olanlar varsa onların deneyimlerini aktarabilmeleri
için uygun gruba yerleştiriniz. Gruplara tahtadaki soruya yanıt bulmak için 15
dakika süre verin. Daha sonra grup sözcüleri seçilerek, grubun “binaların doğal
olaylara karşı dayanıklı olması için yapılması gerekenleri” diğer katılımcılara
aktarması için 5 er dakika zaman veriniz. Her bir afet sunumunun bitiminde
“Başka yapılabilecek neler var?” diye sorarak grup tarafından verilmemiş
cevaplar varsa bunları sınıfa buldurtacak ipuçları veriniz.
3.
Verilen
cevapları sunum yapılırken kısa kısa tahtaya
not alın. Tüm gruplar bitirince, tahtaya not alınmış
olan cevapları temel alarak cevapların üzerinden gidin ve kendi
bilgilerinizle gerekirse eksik kalan kısımları tamamlayın.

Eğitici için Bilgiler
DOĞAL AFETLERDE BİNA GÜVENLİĞİ
Deprem, sel ve heyelan için
önemli olabilecek faktörler:
è
İmar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki
yerlerde ev yapılmamalıdır. Evler yetkililerin verdiği yönergeler doğrultusunda
inşa edilmeli. Oturulan evin deprem ve diğer afet yönetmeliklerine uygun olarak
yapılıp yapılmadığı sorgulanmalıdır.
è
İnşa edilen evin ruhsatı mutlaka alınmalı veya
oturulan evin ruhsatı olup olmadığı kontrol edilmelidir.
è
Oturulacak binanın zemin etüdünün yapılmış olmasına
dikkat edilmeli,
è
Daha önceden afet yaşanmış bölgelerde Hasar Tespit
Raporları hazırlanmıştır. Bir evin önceki afette az hasar görmüş olması veya
hiç hasar görmemesi bir sonrakinde görmeyeceği anlamına gelmez. Gerekli
tedbirlerin sağlam olduğu düşünülen binalarda da alınması gereklidir.
è
Görevlilerin verdiği Hasar Tespit Raporunda az
hasarlıyı orta hasarlıya çevirmek veya ağır hasarlıyı az hasarlıya çevirmek
gibi değişiklikler yapmak çok tehlikelidir. Bu nedenle Hasar Tespit Raporlarına
güvenmek ve rapora uygun uygulamaları yapmak gereklidir.
è
Dik yarların yakınına, dik boğaz ve vadilerin içine ev yapılmamalıdır.
è
Ev inşa edilecek yerin yukarısında yarılmış, parçalanmış ve kökü olmayan
kayalar varsa buralara ev yapılmamalıdır, çünkü kökü olmayan kaya parçaları
yukarılardan düşmüştür ve bu kayalar bir deprem, heyelan veya sel sırasında
veya sonrasında evlerin üzerine düşebilir.
è Oturulan binanın güvenliğinden emin
olunamıyorsa ve bilgi almak istenirse ikamet edilen şehirdeki mimarlar ve
mühendisler odalarından veya belediyelerden bu konuda yardım ve bilgi
alınabilir.
Deprem için önemli olabilecek
faktörler:
è
Deprem bölgesindeki evlere mutlaka deprem sigortası
yaptırılmalıdır. Devlet sigortasız
evlerin hasarlarını karşılamakla yükümlü değildir. Bunun için sigortasız evlerde meydana gelen
hasarlar karşılanamaz.
è Evlere
izinsiz kat inşa edilmemeli ve balkon eklemeleri yapılmamalıdır. İlave kat ve
balkonlar bir depremde evlerin tamamen yıkılmasına sebep olabilecektir.
è Yaşanılan
yer deprem bölgesi ise hemen birkaç metre altında su bulunan yumuşak toprak,
kil, kum üzerine ev yapılmamalıdır.
Sel için önemli olabilecek
faktörler:
è Çok kar
yağan ve çığ gelen yamaçlarda ev yapılmamalıdır.
è Yamaçlardan
inen kuru dere yataklarının içine veya ağzına ev yapılamamalı, akıntıya maruz
kalabilecek dere yataklarından uzaklara ev inşaa edilmelidir.
è Yamaçlardan
sızan suların toplandığı çukur, çayır ve bataklık yerlere ev yapılmamalıdır.
è Yerleşim
yerlerinin kodu zeminden yukarda olmalı, mümkünse zemin katlar ikamet yeri
olarak değil depo, ardiye vb. Kullanım yeri olarak kullanılmalıdır.
Heyelan için önemli olabilecek
faktörler:
è Evler
gevşek toprakla örtülü çok meyilli yerlere yapılmamalı çünkü buralarda toprak
kayması olabilir. Ev yapılacak meyilli yerler yağışların çok ve suların bol
olduğu zamanlarda incelenmeli. Toprakta kabarma varsa buralara ev
yapılmamalıdır.
è Sokak ve
caddeler yamaçlara pararlel konumda değil dik konumda inşaa edilmelidir.

Alıştırma 6: Afet Güvenlik Planı. Bina
İçinde ve Dışında Güvenlik, Tehlike
Sinyallerinin Belirlenmesi º Süre: 40 Dakika
Amaç:
Ø
Ev içinde ve çevresinde doğal afetlerin verebileceği
zararlara karşı güvenliğin sağlanması için neler yapılması gerektiğini
göstermek
Ø
Sel, heyelan gibi yavaş gelişen doğa
olaylarının tehlike belirtilerini öğretmek.
Gerekli Malzeme:
- Tahta ve tebeşir
Hazırlık:
Ø Lütfen eğitici için bilgiler
kısmında verilen bilgileri dikkatlice okuyunuz.
Yapılacak Çalışma:
- Katılımcıları beşer kişilik
gruplara ayırın.
- A. “Deprem, sel ve heyelanın önceden anlayabileceğiniz
belirtileri var mıdır? Nelerdir? B. Deprem, sel ve heyelan gibi doğal
afetlerden dolayı evlerimizde ve çevresinde zarar görebilecek veya zarar
verebilecek eşyalarda nasıl bir düzenlemeye gidilebilir?” diye
sorun. Bu soruları herkesin görebileceği büyüklükte tahtaya yazın. Her
gruba üzerinde çalışmaları için bir afet türü verin. Gruplara 15 dakika
içerisinde belirtilen soruları tartışmalarını ve cevaplarını not
etmelerini söyleyin. Sürenin sorunda her gruptan bir kişinin sözcü
olmasını ve kendi grubunun cevaplarını kısaca katılımcılara aktarmasını
isteyin.
- Katılımcıların cevaplarını 3
afet türü için A ve B soruları olarak ayırarak tahtaya yazın. Kendi
bilgilerinizle (bakınız, Eğiticiye Bilgiler) eksik kalan kısımlar varsa
tamamlayın. Depremin önceden tahmin edilemeyen bir doğa olayı olduğunu
ancak sel ve heyelanın sinyaller verdiğini belirterek bu belirtileri
gözden geçirin. Bu sinyallerin öğrenilmesiyle sonradan meydana gelebilecek
zararların azaltılabileceğini vurgulayın. Önceden sinyal vermeyen depremin
zararlarını azaltmak için ise evde ve eşyalarda yapılacak düzenlemenin
önemini vurgulayın. Büyük eşyaları sabitlemenin, kırılacak eşyaların
bulunduğu dolap kapaklarının güvenliğe alınmasının, kapı yakınlarına,
deprem ile devrilip çıkışımızı engelleyebilecek eşyaların konmamasının
önemi üzerinde durun.
- Tüm verilen cevapları
özetleyerek, eşyaları sabitlemenin önemini vurgulayın. Sabitlenerek hem
olası bir depremde eşyaların zarar görmeyeceği hem de aile üyelerinin
yaralanmayacaklarını, çıkış yollarının açık kalacağını tekrarlayın.
Eğitici için bilgiler kısmını okuyun.
Katılımcılara kendilerine verilen broşürdeki
ilgili bölümleri çoğaltmalarını isteyin. Aile üyeleri ile birlikte bu formları
doldurmaları ve gerekenleri yapmaları için onları teşvik edin. Evlerinin maruz
kalabileceği afeti belirleyip formda işaretlemelerini isteyin. Her afet için
hazırlanmış olan Afet Güvenlik Formunu doldurmalarını isteyin. Deprem için,
evlerindeki tüm odaları aileleri ile birlikte incelemelerini, sabitlenecek
eşyaları belirlemelerini ve bu sabitleme işini yapmalarını da isteyin. Şayet
heyelan veya sel tehlikesi varsa, formda gösterilen doğrultuda ev ve çevresini
kontrol etmelerini isteyin. Bu işleri yaparken çocuklarını da buna katmalarını
ve onlara doğal afetlerde güvenlik bilincini vermelerini isteyin.

Doğal afetlerde evimiz ve içindeki malzemeler de
zarar görebilmekte hatta bu sırada bize de zarar verebilmektedir. Sağlam
yapılmış olan ve çevresinde gerekli tedbirler alınmış evler ile içindeki
eşyalar uygun bir biçimde emniyetlenmiş olan evler genellikle doğal afetlerden
nispeten daha az zararla çıkarlar. Öte yandan, hazırlıksız olan evler güvenli
değildir, çevresi güvenceye alınmamış evlere herhangi bir tehlikenin yaklaşması
kolaydır ve içindeki eşyalar emniyete alınmamış evlerde de büyük depremler
büyük hasarlara sebep olabilir. Bu sebeple olası bir doğal afet öncesi evde ve
çevresinde tehlike yaratabilecek durumları belirlemekte ve tedbir almakta fayda
vardır.
Deprem, heyelan ve sel gibi doğa olaylarına maruz
kalabilecek bölgelerdeki evlerde bir DOĞAL
AFET GÜVENLİK PLANI oluşturulması gerekir. Bu plana göre evlerin
çevresindeki ve içindeki en güvenli bölgeler, tehlike yaratabilecek olan
durumlar belirlenmeli, bu tehlikeler mümkün olduğunca ortadan kaldırılmalıdır.
Aşağıda verilmiş olan form
bir ev ve çevresinde doğal afetlerde güvenliği sağlamada yol gösterici olarak
kullanılabilir.
DOĞAL
AFET GÜVENLİK PLANI FORMU:
Yaşadığınız bölge hangi doğal
afetlere maruz kalabilir? Lütfen işaretleyin:



Sel
DEPREM GÜVENLİK FORMU:
1. Tüm odalardaki en güvenli yerleri belirleyin. Aşağıya
uygun yerlere not edin.
(Odalardaki güvenli yerleri belirlerken, “Afetler
Sırasında Yapılması
Gerekenler” isimli 7. bölümdeki “Eğitici İçin
Bilgiler” kısmında bulunan bilgilerden
faydalanabilirsiniz).
1.Oda _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Güvenli
Yerler: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _
2.
Oda _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Güvenli Yerler: _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _
_
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
3.
Oda _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Güvenli Yerler: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _
_
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
4.
Oda _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Güvenli Yerler: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _
_
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
2. Aşağıda
belirtilenleri kontrol edin ve güvenliğe almak için gerekli işlemi yapın
a) Su
ısıtıcısını (şofben, termosifon,
vb.) kontrol edin. Altından ve üstünden bantla
uygun bir biçimde emniyete alınmış mı?
Evet ٱ Hayır ٱ Cevabınız
hayır ise su ısıtıcınızı emniyete alın.
b) Bir
depremde devrilebilecek, üzeri fazla
yüklü olan ve bir yere bağlı olmadan duran eşyaları belirleyin ve bunları duvara sabitleyiniz. Yüksek
kitaplıklar, vitrinler, konsollar (çekmeceli dolaplar), raflar ve benzeri
eşyalar bu tür eşyalardandır. Aşağıya not edin ve bunları sabitleyin.
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
c) Kitaplıkların, vitrinlerin ya da mutfak dolaplarının üst raflarındaki ağır ya da kırılabilecek eşyaları
belirleyin ve bunları daha alt raflara
indirin. Aşağıya not edin.
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
d).
Dolaplarından ya da raflarından kayıp düşebilecek olan tüm elektronik aletleri (bilgisayarlar, müzik setleri, televizyonlar,
radyolar) ve küçük ev aletlerini
(mikrodalga fırınlar, tost makinaları, mutfak robotları) ve diğer aletleri
(dikiş makinaları, telesekreterler) belirleyin. Bu eşyaları sabitleyin veya düşme ihtimali olmayan yerlere koyun.
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
e) Asılı
duran demirbaşı, özellikle
pencerelere yakın bulunan ve asılı duran lambaları ve avizeleri belirleyin. Yer
hareketleri bunların düşmesine, sallanmasına ve/veya camların (pencerelerin)
kırılmasına neden olabilir. Bu tür
avizeler ve uzun kordonlu lambalar yerine tavana veya duvara sabitlenen türden
lambalar kullanın.
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
f)
Yatakların
ya da koltukların üzerlerinde duran ayna
ya da ağır çerçeveli resimleri
belirleyin. Bu
çerçeveleri çift taraflı yapıştırıcılarla duvara sabitleyebilir, yatak
ve
koltuklara uzak duvarlara asabilirsiniz.
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
g)
Şiddetli bir sarsıntıda kapaklarını sağlam bir biçimde tutmayacak mutfak, banyo
ve çalışma odalarındaki kilit dillerini
belirleyin. Sürgülü veya benzeri
kilitler kullanarak dolap kapaklarının sarsıntıda kolaylıkla açılmasını
önleyin.
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
h)
Yüksek ya da tehlikeli yerlerde duran ve kırılabilecek kapların içinde bulunan
zehirli maddeleri ya da sıvıları belirleyin. Bu maddeleri daha alçak yerlere
koyun. Bunları su ve yiyecek depolarınızdan, çocukların ve hayvanların
ulaşabileceği yerlerden uzak tutun. Bu maddeleri emniyetli bir yere koyduğunuzda
bu maddeyi işaretleyin.
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Oda
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eşya _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
i). Evde çatlak
duvarlar bulunup bulunmadığını kontrol edin.
Çatlak duvarlar var: Evet ٱ Hayır ٱ
Cevabınız evet ise; bu çatlakların
nedenini araştırın ve güvenli bir şekilde onarılmalarını sağlayın.
HEYELAN VE SEL GÜVENLİK FORMU:
Heyelan ve sel belirtilerini takip edin:
Evet Hayır
Heyelan
Kapı ve
pencerelerde sıkışma _ _ _ _ _ _
Sıva, alçılarda
çatlamalar _ _ _ _ _ _
Tuğla ve
kiremitlerde kırılmalar _
_ _ _ _ _
Binadan
ayrılmaya yüz tutmuş duvar ve merdivenler _
_ _ _ _ _
Toprak, kaldırım
veya otoyolda çatlaklar _
_ _ _ _ _
Kanalizasyon
borularında çatlamalar _
_ _ _ _ _
Bel vermiş,
kabarmış meyilli arazi _
_ _ _ _ _
Eğilmiş duvar
veya ağaçlar _
_ _ _ _ _
Toprak zeminde
aşınma, yüzeyin yok olması var mı?
_ _ _ _ _ _
Bina temelinde
kayma var mı?
_ _ _ _ _ _
Sel
Yaşadığınız
yerde eskiden sel olmuş mu? _
_ _ _ _ _
Eviniz, işyeriniz
eski bir dere yatağı üzerinde mi? _
_ _ _ _ _
Eviniz, işyeriniz
eski yağmur sularının dere şeklinde aktığı bir yerde mi? _ _ _ _ _ _
Göl, dere, ırmak
su seviyesinde yükselme var mı? _
_ _ _ _ _
Göle, dere,
ırmaklarda suyun renginde değişme var mı? _ _ _ _
_ _
Göle, dere,
ırmaklarda suya kapılan çok miktarda ağaç dalları _ _ _ _ _
_
kaya, taş kütleleri var mı?
DEPREM
ÖNCESİ GÜVENLİK: EŞYALARI VE İÇİNDEKİLERİ EMNİYETE ALMAK:
Büyük bir deprem eşyalara önemli zararlar
verebilir. Aslında, deprem zararlarının üçte birinin bina ile ilgili olmayıp
içindeki eşyalardan kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Bu eşyalar, mobilyaları,
ev aletlerini ve diğer eşyaları kapsar.
Eşyaların nasıl emniyete alındığı onların değeri,
yeri ve onları kullanan kişinin hayal gücüne bağlıdır. Her bir parçayı
korumanın pek çok yolu vardır.
Ağır
Eşyaları Ve Su Tankını Sabitleme:
è Kitaplık, vitrin ve raflı üniteler gibi yüksek,
bir yere bağlı bulunmayan eşyalar “L” dirsekler, köşe dirsekleri ya da
alüminyum kornişler kullanılarak duvar çivileriyle duvara sabitlenmelidir.
è
İçindeki eşyaların kayıp düşmesini önlemek için açık raflara tahta ya da metalden bir sürgü takılmalıdır. Bu özellikle, pek çok cam eşyanın bulunduğu durumlarda son derece önemlidir.
![]() |
İçindeki eşyaların kayıp düşmesini önlemek için açık raflara tahta ya da metalden bir sürgü takılmalıdır. Bu özellikle, pek çok cam eşyanın bulunduğu durumlarda son derece önemlidir.

è Ağır ve/ veya büyük eşyalar alt raflara
yerleştirilmelidir
è Su kazanı altından ve üstünden sağlam bir zincir
veya bantla sarılmalıdır. Bu bantlar duvardaki çivilere sıkıca bağlanmalı,
yakıt borusu biraz esnek kalmalıdır.
Eşyaları
Raf Üstlerine Sabitleme:
Televizyon, müzik seti, bilgisayar ve mikrodalga
fırın gibi raf üzerlerindeki eşyalar
depremlere eşlik eden
ileri geri hareketlere karşı korumak için sabitlenmelidir. Bu eşyalar
ve hatta vazo gibi
kırılabilecek diğer hassas eşyalar da çift taraflı bantlarla ya da Velcro
kullanarak bulundukları
mobilyanın üzerine yapıştırılıp sabitlenmelidir. (Velcro, spor
ayakkabılarda ve
cüzdanlarda kullanılan üst üste gelince birbirini kavrayan plastik
bağlayıcılardır).
Ayna
Ve Tabloları Sabitleme:
è Depremler duvardaki ağır tabloları ve aynaları
aşağıya indirir. Eğer bunlar insanların üzerine düşerse ciddi şekilde
yaralanmalar olabilir. Bu nedenle, ağır çerçevesi olan tüm tablolar ve aynalar
yataklardan, koltuklardan ve sandalyelerden uzak bir yere konmalıdır.
è Bu tür eşyalar alt ve üst kısımlarına vidalar
yerleştirilerek ya da bir telle bağlanarak sabitlenmelidir.
è Çift tarafı yapışkan bantlar tabloları, aynaları,
duvar saatleri ve benzeri eşyaları duvara sabitlemek için de kullanılabilir.
Asılı
Duran Eşyaları Sabitleme:
Asılı duran tüm eşyaların
yerleri dikkatlice kontrol edilmelidir. Bunların, bir deprem sırasındaki
şiddetli sarsıntıda pencerelere çarpacak kadar yakın olup olmadığına karar
verilmeli, eğer yakınlarsa, yerleri
değiştirilmelidir.
Evlerde tavandan sarkan
saksılar varsa onların sarsıntı sırasında yere düşmeyeceğinden emin
olunmalıdır. Eğer bu saksılar tavanda ucu açık bir kancaya asılılarsa saksı
kancadan kurtulup düşebilir. Bunu engellemek için saksının asılı durduğu
kancanın diğer ucunun da tavana girmesi sağlanmalı ya da kancanın ucu açık
kalmayacak şekilde telle bağlanmalıdır.
Mutfak
Dolaplarını Sabitleme:
Banyo ve mutfak dolap
kapakları yer hareketi ile birlikte genellikle kendiliğinden açılır ve
içindekilerin hepsi yere düşer. Sürgü takmak dolapların içindekileri yerinde
tutmaya yardım eder.
HEYELAN
ÖNCESİ GÜVENLİK:
è Toprak kaymasına riskli bölgelerdeki evler şayet
meyilli arazideyse buralara setler yapmak ve ağaçlandırmak olası bir toprak
kaymasının evlerimize vereceği zararı azaltacaktır.
è Riskli bölgede yaşayan aileler bir araya gelerek
evlerinin önüne yapacakları kanallarla “akma”lar seklinde olabilecek toprak
kaymalarının yönünü değiştirebilirler. Ancak unutmayın kendi evinizi toprak
kaymasından korumak için evinizin önüne çekeceğiniz setler komşunuzun evinin
zarar görmesine sebep olabilir. Bu sebeple komşularla birlikte hareket etmek
önemlidir.
Heyelan İşaretlerini Öğrenmek:
Heyelan (Toprak Kayması)
zamanla gelişen ve ilerlerken sinyaller veren bir doğal afettir. Bu sinyalleri
önceden bilmek bir heyelanın ne kadar olası olduğunu bize gösterir ve zamanında
tedbir almamızı sağlar.
è Kapı ve pencerelerde eskisinden farklı bir sıkışma
olur.
è Sıva ve alçılarda çatlamalar tuğla kiremitlerde
kırılmalar olur.
è Dış duvarlar, merdivenler binadan ayrılmaya
başlar.
è Toprakta, kaldırımda veya otoyol üzerinde yavaşça
gelişen ve genişleyen çatlaklar görülür.
è Kanalizasyon borularında çatlamalar oluşur.
è Meyilli arazilerin dipleri bel vermeye, şişmeye
başlar.
è Set duvarlar ve ağaçlar eğilir
è Toprak kayması yaklaştıkça gittikçe yükselen bir
gürültü duyarsınız. Önce üzerinde durduğunuz toprak içeri doğru çöker ve tek
bir yöne doğru kaymaya başlar.
SEL ÖNCESİ GÜVENLİK ÖNLEMLERİ:
è Yaşadığınız
yerde sel felaketi ve sel baskını olma ihtimali hakkında bilgi edinin. Ev ve
işyerinizin sel baskını seviyesinden aşağıda olup olmadığını öğrenin ve geçmiş
sel baskınları hakkında bilgiler edinmeye çalışın.
è Seli haber
veren işaret ve sinyalleri öğrenin.
è Sel ve ani
su baskınlarına hazırlıklı olmak için bilgi edinin.
è Sık sık sel
baskını olan bir yerde yaşıyorsanız acil durumlarda ihtiyacınız olacak
malzemeleri temin ediniz. Bunlar plastik örtü (muşamba), ağaç çivisi, kontra
plak, çekiç, testere, havlu, kum torbası gibi malzemelerdir.
è Kanalizasyon
bağlantısına gerektiğinde, eve su girmesini önlemek için, kanalizasyon hattıyla
bağlantıyı kesecek bir kapak monte ettirin.
è Banyo,
musluk borularından su girmesini önlemek için mantar veya metal tıkaçlar temin
edin.
è Evinizi
veya işyerinizi tahliye etmek için plan hazırlayın ve bunun tatbikatını yapın.
Belediye, itfaiye gibi kuruluşlarla irtibata geçip yerel olarak sele karşı
hazırlanmış bir önlem ve tahliye planı olup olmadığını öğrenin.
è Tahliye
planında güvenli yerlere ulaşmak için takip edilmesi gereken yollar
belirlenmelidir. Ani su baskınları olan yerlerde yaşayanlar için hazırlanmış
tahliye planlarının çeşitli alternatif yolları içermesi gereklidir.
è Sel anında
yakınlarınızla iletişime geçmek için bir plan hazırlayın ve bir “buluşma planı”
hazırlayın. Sel tehlikesi içerisinde olmayan bir bölgede yaşayan yakınınızdan
ailenin haberleşmesine yardımcı olmasını isteyin. Afet sonrasında uzak mesafede
bulunan bir kişiye ulaşmak genellikle daha kolaydır. Tüm aile fertlerinin bu
kişinin isim, telefon ve adresini bildiğinden emin olun.
è Aile
fertlerinin afet esnasında ve sonrasında ne yapması gerektiğini bildiğinden
emin olunuz. Ailenize elektriği, havagazını ve suyu ne zaman ve nasıl kesmeleri
gerektiğini öğretin.
è Çocuklara
hastaneyi, polisi, itfaiyeyi ve bir yerel radyoyu nasıl aramaları gerektiğini
öğretin.
è Sel
felaketi için evinizi ve işyerinizi sigortalatın.
BÖLÜM 4
DOĞAL AFETLER
(DEPREM, SEL, HEYELAN)
SIRASINDA NELER YAPMALIYIZ?
º SÜRE: 30 Dakika
Alıştırma:
Alıştırma 7: Doğal afetler sırasında yapılması gerekenler
Süre: 30 Dakika
& Eğiticiye
Notlar:
Bu bölümde katılımcılara deprem, sel, ve heyelan gibi
doğal afetler sırasında nasıl davranmaları ve neler yapmamaları konuları
aktarılacaktır. Katılımcıların evlerinde uygulamalarla bu bilgileri aile
üyeleri ile paylaşmaları çok önemlidir.
|
Alıştırma 7: Doğal Afetler Sırasında Yapılması
Gerekenler ºSüre: 30 Dakika
Amaç:
Ø Bu bölümde deprem, sel, heyelan gibi doğal afetler
esnasında nasıl davranılması
gerektiği öğrenilecek,
Ø Bazı
davranışların neden yapılmaması gerektiği üzerinde durulacaktır
Gerekli Malzeme:
Tahta ve
tebeşir
Hazırlık:
Ø Bu bölümde eğitici için verilen
notları dikkatle okuyun
Yapılacak Çalışma:
- “Deprem,
sel ve heyelan sırasında hangi davranışlar doğrudur, hangileri yanlıştır?” diye
sorun.
- Afet sırasında yapılması gereken doğru olan ve
olmayan örnekleri bir arada sınıfa sunun. Örneğin “Şu anda deprem olsa
koşarak bu mekanı terkederim.” Veya “Heyelan anında kaya parçaları bana
doğru yuvarlanıyorsa ağaçlık bir alana doğru koşmaya çalışırım”..gibi
cumleleri kurun ve her cümleden sonra katılımcılara söz vererek davranışın
doğruluğunu tartışın.(Bu etkinliğin daha etkili olması; için örnek olan ve
olmayan cümleleri ifade ederken vücut dilinizi kullanmanız, durumu
dramatize etmeniz, öğrenilenlerin kalıcılığını arttıracak, katılımcıların
dikkatini size yöneltmelerini sağlayacaktır.)
- Tahtaya katılımcıların verdiği doğru ve yanlış
cevapları not alın.
4. Tartışma
sonucunda son özet yaparak tüm afetler için ortak olan bir takım sakıncalı
davranışları belirttikten sonra size bu
bölümde verilmiş olan bilgiler çerçevesinde her doğal afet için doğru ve
tehlikeli davranışları sınıflayın. Tahtaya yazdığınız doğru davranışların
yanına bir doğru işareti, yanlışların üzerine ise bir çarpı işareti koyunuz.
Farklı durumlarda nasıl davranılması gerektiğini de vurgulayın.
5. Tüm doğru
davranışları ve eksik kalan varsa size verilen bilgiler ışığında eklemeler
yaparak tekrar üzerlerinden gidiniz.
- Katılımcılardan broşürlerinin bu konuyla ilgili
kısmını okumalarını ve ailelerine de bu bilgileri aktarmalarını isteyiniz.
Bilgileri ailelerine verirken çocuklarının da bunları anlaması için
uygulamalar yapmalarını söyleyiniz. Evde bilgileri verdikten sonra
uygulama için, deprem diye bağırıp herkesin sanki gerçekten deprem
oluyormuş gibi davranmalarını istemelerini söyleyin. Bu uygulamayı aile
üyeleri değişik odalarda bulunurken tekrar etmelerini ve sizin yaptığınız
gibi, tehlikeli davranışları ve doğru davranışları ailelerine
söylemelerini isteyin.
__________________________________________________________________
Eğiticiye Bilgiler:
(Bu
bilgiler katılımcılara dağıtılan broşürlerde de yer almaktadır)
DEPREM SIRASINDA:

è Hemen
güvenli bir yere saklanılmalıdır. Kesinlikle KOŞULMAMALI… DURULMALI… Daha
önceden belirlenmiş olan sağlam, sert bir eşyanın YANINA UZANILMALI. (Şayet
çok sağlam ve güvenli olduğundan emin değilsek bir masanın ya da mobilyanın
altına girmek güvenli olmayabilir). Yer sarsıntısı durana kadar SAKLANILAN YERDEN ÇIKILMAMALI… (En az
60 saniye). Deprem sırasında birçok insan koşarak kaçmak ister. Ancak
yaralanmaların çoğu insanlar binaların içine ya da binalardan dışarı koştukları
için olur. Böyle bir durumda yapılacak en son şey koşmaktır.
è Soba
yanmayan bir odaya gitmek yerinde olur.
è Bir bina
içinde şayet çıkış uzaktaysa binadan çıkmaya çalışılmamalı ancak güvenli bir
yer bulmaya çalışılmalıdır.
è Kitaplık,
cam eşyalar, ocak, pencere gibi düşüp kırılınca yaralayabilecek eşyalardan uzak
durulmalıdır. Ayrıca pencerelerden de
uzak durulmalı çünkü pencereler deprem sırasında içeri doğru patlayabilir.
è Ev içinde
güvenli bir yere saklanılamıyorsa, pencerelerden uzakta, sırt pencereye dönük
olmak suretiyle, yere diz çökülmeli ve dirseklerle yüz korunarak eller boynun
arkasında birleştirilmeli ve böyle korunmaya çalışılmalıdır. Ayrıca yüzü korumak için yastık, battaniye,
elbise ya da bunlara benzer herhangi birşey de kullanılabilir.
è Balkona KESİNLİKLE
çıkılmamalıdır.
è Asansörler KESİNLİKLE
kullanılmamalıdır.
è Eğer deprem
sırasında sokakta duruluyorsa elektrik direklerinden uzak durulmalı ve
bina-duvar diplerinde ve uçurum kenarlarında durulmamalıdır.
è Dik
kayalıkların yakınında durulmamalıdır.
è Eğer araba
kullanılıyorsa otoyol bariyerlerinden, köprülerden, kavşaklardan, enerji nakil
hatlarından, alt geçitlerden ve yüksek katlı binalardan uzak durulmalı ve
arabada güvenli bir yerde beklenmelidir.


![]() |
HEYELAN SIRASINDA
è Çok
şiddetli bir yağış ve fırtına varsa ve eviniz heyelan riski olan bir bölgedeyse
çok dikkatle etraftan gelen sesleri dinlemeye çalışın. Kırılan bir ağaç veya
kaya sesi duyuyorsanız bu bir heyelan belirtisi olabilir.
è Irmak, dere
veya kanal yakınlarında oturuyorsanız suyun ani yükselme ve alçalmalarını
kontrol edin.
è Özellikle
araba kullanırken yoldaki çatlamalara dikkat edin.
è Kesinlikle
panik yapmadan, sakince düşünerek kararlar almaya çalışın.
è Durumu
komşularınıza aktarın.
è Aile
bireyleriyle veya iş yerinde iseniz iş yerindeki arkadaşlarınızla kaçış
yollarınızı tekrar gözden geçirin.
è Şayet
toprak kayması başladıysa hareketli olan zeminden en kısa zamanda uzaklaşıp
hareketsiz bir alana kaçın
è Şayet kaya
parçaları size doğru yuvarlanıyorsa en yakın
kapalı ya da ağaçlık alana gitmeye çalışın
è Şayet
kaçabilecek zamanınız ve yeriniz yoksa cenin (başınızı ve boynunuzu her iki eliniz ile koruyarak dizleriniz üzerine
yere çökün ve başınızı dizlerinize yaklaştırın) pozisyonuna geçerek
ellerinizle kafanızı korur şekilde yere uzanın.
SEL FELAKETİ SIRASINDA:
Tüm
afetlerde olduğu gibi sel felaketi durumunda da panik yapmadan sakin olmaya
çalışarak ve önceden yapmış olduğunuz afet güvenlik planına uygun olarak
davranmaya çalışın.
Kapalı bir yerdeyseniz:
è Radyo veya
televizyondan en son durum hakkında bilgi edinmeye çalışın.
è Önceden
hazırlamış olduğunuz afet çantasını ve diğer malzemelerinizi kolay
ulaşabileceğiniz bir yere koyun.
è Yetkililerce
söylenmesi durumunda hemen binayı terk edin.
Dışarıdaysanız:
è Yüksek bir
yere çıkın ve orada kalın.
è Sel suyu
birikmiş veya sel suyu akan yerlerde yürümeyin. Yavaş akıyor gibi gözükse de 20 cm yükseklikteki bir su
akıntısı bile oldukça tehlikeli olabilir.
Arabadaysanız:
è Sel
sularının bastığı bir alana gelmişseniz hemen yolunuzu değiştirin.
è Aracınız
sel suları içinde mahsur kalırsa hemen aracı terk edin ve yüksek bir yere
tırmanın.
Sel basması durumunda canınızı ve
malınızı kurtarmanın en iyi yolu sel bölgesini terk etmektir.
è Yetkililer
tarafından söylendiği anda ev veya iş yerinizi tahliye edin.
è Sel suları
yükselmeden bölgeyi terk etmek, henüz araçlar güvenli bir şekilde hareket
edeceğinden, daha kolay olacaktır.
è Radyodan
yetkililerin verdiği bilgileri dinlemeye ve bu doğrultuda hareket etmeye
çalışın.
è Bulunduğunuz
yerden ayrılırken daha önceden belirlediğiniz tahliye yollarını kullanın.
è Bir
bölgenin boşaltılması sırasında yollar tıkanacağından elinizden geldiğince
çabuk davranın.
BÖLÜM 5
DOĞAL AFET SONRASI YAPILMASI GEREKENLER
ºSÜRE: 90 Dakika
Alıştırmalar:
Alıştırma
8: Doğal Afetlerden Sonra Yapılması Gerekenler º Süre: 30 Dakika
Alıştırma
9: Arama ve Kurtarma º Süre: 30 Dakika
Alıştırma
10: Afet Sonrası Duygusal Tepkiler º Süre: 30 Dakika
& Eğiticiye
Notlar:
Bu bölümde doğal afet sonrası nasıl davranılması
gerektiği üzerinde durulacaktır. Önemli olan paniğe kapılmamak, kendimizi
tehlikeye atmamak ve gereken kontrolleri yapmaktır. Bu bilgiler afet sonrası
yaşanabilecek bir çok kazayı engelleyecektir.
|
Alıştırma 8: Doğal afetlerden sonra nasıl
davranmalıyız? ºSüre: 30 Dakika
Amaç:
Ø Bu bölümde farklı doğal afetler sonrasında nasıl
davranılması gerektiği öğrenilecektir.
Ø Bazı
davranışların neden yapılmaması gerektiği üzerinde durulacaktır.
Gerekli Malzeme:
Tahta ve
tebeşir
Hazırlık:
Ø Bu bölümde eğitici için verilen
notları dikkatle okuyun
Yapılacak Çalışmalar:
1.
“Deprem,
heyelan ve sel gibi afetler sonrasında evlerimizde ve çevrede güvenliği
sağlamak için neler yapmalıyız ?” diye sorun. Verilen cevapları
tahtaya not alın.
2. Katılımcıların
verdikleri cevapları size bu bölümde verilmiş olan bilgiler çerçevesinde
değerlendirin. Tahtaya yazdığınız doğru davranışların yanına bir doğru işareti,
yanlışların üzerine ise bir çarpı işareti koyunuz.
3. Tüm doğru
davranışları ve eksik kalan varsa (kimyasal maddeler ve temizliği, yere
devrilmiş teller, ayak ve elleri koruma, karanlıkta ne yapılmalı, yaralılar,
yangın tehlikesi, tüp, elektrik, doğal gaz , su vanaları; radyo, araba ve telefon
kullanımı) size verilen bilgiler ışığında eklemeler yaparak tekrar üzerlerinden
gidiniz.
4. “Evinizdeki su, elektrik ve gaz ana vanalarının yerlerini
biliyor musunuz?” diye sorun.
Bildiklerini söylerlerse, “Peki, ailenizdeki diğerleri bunların yerlerini
biliyor mu?” diye sorun. Tüm aile üyelerinin (çok küçük çocuklar dışında)
bunların yerlerinin ve nasıl kapatılacaklarını bilmelerinin önemi üzerinde
durun.
5. En fazla 10
dakika ayırmak suretiyle katılımcılara deprem, sel ve heyelan sebebiyle bir
yıkıntı altında kalmaları veya bir yerde sıkışmaları durumunda neler yapmaları
gerektiğini anlatın (Eğiticiye bilgiler bölümüne bakınız).
__________________________________________________________
Eğiticiye Bilgiler:
è Doğal
afetlerin ardından yapılması gereken en önemli şey panik olmamaya çalışmaktır.
Bir iki dakika durarak sakinleşmeye çalışmak gereklidir.
è Afetten
etkilenmiş alana girerken çok dikkatli davranmak gerekir. Deprem sonrası
gelecek artçı sarsıntılar depremde az da olsa hasar almış evlere girmeyi çok tehlikeli
kılar. Aynı şekilde, heyelan alanlarına da kesinlikle yaklaşmamak gerekir.
è Yakın
çevrede tehlikeli bir durum olup olmadığı kontrol edilmeli, kırılmış camlar,
yerinden oynadığı için düşme tehlikesi olan eşyalar, kıvılcım veya duman olup
olmadığına bakılmalıdır.
è Ortalığa
dökülmüş kimyasal bir madde olup olmadığı kontrol edilmelidir. Güvenli olarak
saklanmamış kimyasal maddeler doğal afetler sonrasında ikinci bir felakete
sebep olabilirler. Dolayısıyla bu tür
kimyasal maddeleri güvenli bir şekilde saklamak gerekir.
-
Sadece her zaman evde gereksinim duyulabilecek
kimyasal maddeleri evde saklayın.
-
Böcek ilaçları, mazot,
boya incelticileri ve diğer kimyasal maddeleri ya yerde ya dolapların en
alt raflarında ya da bir şekilde duvara
tutturulmuş (bağlanmış) sağlam tenekelerde saklamak gerekir. Eğer dolaplarda
saklanıyorsa, bu maddeler kırılıp dolaba dökülmeyecek şekilde güvene
alınmalıdır.
-
Bu maddelerin çocukların ulaşabilecekleri yerlerden
uzak olmasına da dikkat edilmelidir.
-
Kimyasal maddeler su ve yemek depolarından, su
ısıtıcılarından ve ocaklardan uzak olmalıdır.
-
Bütün kutuların kapakları sıkıca kapatılmalıdır.
-
Amonyak ve beyazlatıcılar aynı yere konmamalıdır zira
bu iki madde karışırsa zehirli bir duman oluşur. Bir afetin ardından ilk
yapılacak şey olmasa da evde saklanılan kimyasal maddelerin hala güvende olup
olmadığının kontrol edilmesi gerekecektir.
Eğer bu maddelerin
kutuları/şişeleri düşüp kırıldıysa, bu kırıklar temizlenene kadar çocuklar için
büyük bir tehlike söz konusudur.
Akan
kimyasal maddenin sonradan bir daha kullanılmayacak bir paçavrayla veya kağıt
havluyla temizlenmesi gerekir. Daha sonra kullanılması gerekecek bir bez
kullanılmamalı çünkü bu bezi temizlemek için zaten az olan su stoğunun
kullanılması gerekecektir.
Eğer bir
kaç şişe kırıldıysa, her kimyasal maddeyi ayrı ayrı bezlerle temizlemek
gereklidir. Temizlik için kullanılan her bezin ayrı ayrı torbalara konup, sıkıca bağlanarak atılması
gerekir. Kimyasal maddeler birbirine karıştığında ne tip sonuçlara yol
açacaklarını tahmin etmek zordur. Bu sebeple, hem kimyasal maddeleri hem de bu
maddelere bulaşmış bezleri mümkün olduğunca birbirinden ayrı tutmak doğrudur.
Ayrı ayrı torbalara konan bezlerin hepsi daha
büyük bir çöp torbasına konulup, bu torba da sıkıca bağlanmalıdır.
è Bir doğal
afet ardından kopmuş elektrik telleri varsa kesinlikle uzak durulmalı ve bunlara temas eden eşyalara
dokunulmamalıdır.
è Ayakları,
elleri ve kafayı korumak çok önemlidir. Sağlam, sert ayakkabılar, deri eldiven,
varsa sert bir şapka giymek korunma için çok faydalı olacaktır. Yüze toz veya
duman için bir maske takmak (ya da maske yerine geçebilecek bir şeyle ağız ve
burnu örtmek) ta iyi bir fikir olabilir.
è
Eğer karanlıkta kalındıysa
bir fener kullanılmalıdır. Bir gaz sızıntısı olmadığından emin olana kadar
kibrit kullanılmamalı ve ışıklar YAKILMAMALIDIR.

è Çevredekilerin
yaralanıp yaralanmadığını kontrol etmek ve ihtiyacı olanlara yardım etmeye
çalışmak gereklidir. Ancak kesinlikle gerekmiyorsa ağır yaralı olanların
hareket ettirilmemesi gerekir.
Yangın Kontrolü:
Deprem
ve heyelan sonrasında yangın tehlikesi söz konusu olabilir. Özellikle, büyük
depremlerin ardından yangınlar çok sık görülür. Dolayısıyla, bu doğal afetlerin
ardından da en kısa sürede yangın kontrolü yapılmalıdır. Kullanışlı bir yangın
söndürücüye sahip olmak ve nasıl kullanıldığını bilmek bir evin, içindeki
eşyaların ve hatta hayatların kurtarılması için önemlidir.
İtfaiye ekipleri büyük
bir olasılıkla tam kapasite çalışacağından çok meşgul olacaklardır. Böyle bir
durumda ihtiyaç duyulan her yere vaktinde yetişemeyebilirler. Dolayısıyla ev
sakinlerinin birşeyler yapması gerekebilir. Ancak, akıllı davranmak gerekir. Yangınla başa çıkılıp
çıkılamayacağını bilmek, anlamak da önemlidir. Ev kurtarmaya çalışırken bir kişinin kendisinin ve ailesinin hayatını
tehlikeye atmaması gerekir.
Her evde uygun bir
yangın söndürücünün bulunması gereklidir. Bu yangın söndürücülerin nasıl
kullanılacağı öğrenilmeli ve kolayca
ulaşılabilecek yerlere konmalıdır. Doğru kullanıldığında bunlar, küçük
yangınların büyük yangınlara dönüşmesini engeller.
Kolaylıkla ulaşmanın güç
olacağı büyük bir tek yangın söndürücü almaktansa evin farklı yerlerinde (mutfakta, çalışma
odasında vb.) birden fazla küçük yangın söndürücü (El tipi) bulundurmak daha
kullanışlı olacaktır.
Doğal
afet sonrası tüp, elektrik, su ve varsa doğal gaz kontrol edilmeli. Gerekliyse
hepsini ana vanadan kapatılmalıdır. Evdeki tüm aletler de mutlaka kapatılmalı
ve şayet varsa sobalar da söndürülmelidir.
Elektrik: Elektrik kıvılcımları sızıntı varsa evdeki gazın alev almasına neden
olabilir.
Tüm aile bireylerinin elektriğin nereden ve nasıl
kapatılması gerektiğini bilmeleri
gereklidir. Elektrik panellerinin, kalorifer ve
soğutma tesisatının yerleri de belirlenmeli
ve ev sakinleri tarafından bilinmelidir. Ayrıca doğal afet sonrası tüm elektrikli
aletlerin fişten çekilmesi gerekliliği de tüm aile
bireylerine anlatılmalıdır.
Su: Büyük afetlerin ardından su, birdenbire çok önemli ve değerli bir madde
haline dönüşür. Aşağıdaki nedenlerden ötürü tüm
aile bireylerinin su vanalarını
kapatmayı öğrenmesi önemlidir:
1. Kırılmış ya da patlamış borular yüzünden evlere
normalde sağlanan su büyük olasılıkla kesilecek ve belki de kirlenecektir.
Yetkili ağızlardan suyun içilebilir olduğu duyulana kadar suyu kapalı tutmak
akıllıca olacaktır.
2. Suyu kapatmak (sıcak) su deposundaki ve tuvalet
deposundaki suyu tutacaktır. Su kapatılmazsa bu aletlerin içinden akıp ana su
borularına geri gider.
İşte bu sebeplerden ötürü
eve gelen suyu kapayan ana vananın yeri belirlenmeli, bu vananın tamamen
kapatılabildiğinden emin olunmalıdır. Yakın bir zamanda
kullanılmamış
olan vanalar paslanmış olabilir ya da kısmen kapanıyor olabilir. Şayet
gerekliyse
bu vananın değiştirilmesinde fayda vardır. Daha sonra bu vanaya büyük bir
etiket
takılarak tüm aile bireylerinin bunun yerini bilmesi sağlanabilir.
Doğal Gaz: Büyük afet
sonrası meydana gelen yangınların önemli bir kısmının
nedeni
doğal gaz sızıntıları ve patlamalarıdır. İşte bu yüzden tüm aile bireylerinin
gaz
sayacının
nerede olduğunu ve bunu kapatmak için yapılması gerekenleri doğru olarak
bilmesi
yaşamsal önem taşır. Eğer mümkünse gaz vanalarını otomatik kapanır bir
şekle
çevirmekte fayda vardır.
Bir doğal afetin ardından,
-
Tipik uyarıcı gaz kokusu duyulursa hemen gaz kapatılmalıdır.
-
Gaz kaçağı olmadığından emin olana dek kibrit,
açıkta alev yaratan şeyler, cihazlar kullanılmamalı ve elektrik düğmeleri açıp
kapatılmamalıdır.
-
Doğal gaz
kokusu alınırsa, herkes hemen evden dışarı ve uzağa gitmeli, mümkünse
havalandırmak için tüm kapı ve pencereler açılmalıdır.
è Afet
sonrasında evleri terk ederken insanların kıymetli eşyalarını beraberlerinde
götürmelerinde fayda vardır, ancak kıymetli eşyaları almak için vakit kaybetmek
veya tehlikeli eve geri dönmek çok tehlikelidir.
è Haberleri
dinlemek için pilli bir RADYO kullanılmalıdır.
è Arabaya
atlayıp yollara ÇIKMAK KESİNLİKLE
SAKINCALIDIR. Trafiğin tıkanması ambulans, itfaiye ve yardım arabalarının
zamanında ihtiyacı olanlara ulaşmasını engelleyecektir.
è Çok acil
durumlar dışında telefonları kullanmak telefon hatlarını meşgul edeceğinden
zararlıdır. Hatların çok meşgul olması durumunda acil telefon görüşmelerinin de
gerçekleşemeyebileceğini unutmayınız.
è Sadece
uzmanların ve resmi kaynakların açıklama ve uyarılarına uyulmalı, kulaktan kulağa
yayılan söylentilere itibar edilmemelidir. Çünkü bu gibi durumlarda hırsızlar,
yağmacılar gibi kötü niyetli insanlar evler boşalsın diye yanlış bilgi
verebilirler.
è Afet
sonrası çadır kurmak gerekirse, yetkililerin gösterdikleri yerlere kurmak
gereklidir. Çadırlar açık alanlara kurulmalı ve geçiş yollarını kapamamalıdır.
è Yardıma
gelen görevlileri gerçekten gereksinim duymadıkça MEŞGUL ETMEMEK gereklidir.
Herkes panik halinde ve zor durumda olabilir. Görevlileri gereksiz yere meşgul
etmek yardım hizmetlerinin aksamasına, gerçekten yardıma ihtiyacı olanlara
yardım edilememesine neden olacaktır.
è Yardıma
gelen görevlilere en önemli yardım komşularınızla ilgili bilgi verebilmektir.
Yıkıntı Altında Kalınmışsa:
è Kişinin
paniklemeden sakin olarak durumu değerlendirmesi gereklidir. Mahsur kalan
kişinin enerjisini tasarruflu kullanmaya gayret etmesi gerekir.
è Hareket
kabiliyeti kısıtlanmamışsa çıkış için hayatı riske atacak faaliyetlere
kalkışmak sakıncalıdır (Kopan elektrik telleri, gaz kaçakları, cam kırıkları muhtemel
tehlikelerdendir).
è Unutulmamalıdır
ki kurtarma ekipleri en kısa zamanda yardım için tüm gayretleri ile çalışmaya
başlayacaklardır.
è Yıkıntı
altında mahsur kalan kişi şayet el ve ayaklarını kullanabiliyorsa su,
kalorifer, gaz tesisatlarına, zemine ve tavana sert bir maddeyle vurmak
suretiyle varlığını duyurmaya çalışabilir.
è Şayet bu
kişi sesini kullanabiliyorsa kurtarma ekiplerinin seslerini duymaya ve onlara
seslenmeye çalışmalıdır. Ancak enerjiyi kontrollü kullanmak da önemlidir.
è Çalışan
makinelerin gürültüleri mahsur kalan
kişiye ulaşmak için gösterilen çalışmaların devam ettiğinin işaretidir. Sabırla
bekleyebilmek çok önemlidir.
UNUTULMAMALIDIR Kİ; ERZİNCAN DEPREMİNDE NURCAN HEMŞİRE 9 GÜN, SENİRKENT
SEL VE HEYELANINDA GÜLSÜM NİNE 2 GÜN, DİNAR DEPREMİNDE 9 KİŞİ İLE ADANA
DEPREMİNDE CEYHAN'DA HATİCE ÖĞRETMEN 36-48 SAAT SONRA SAĞ OLARAK
KURTARILMIŞLARDIR.

Alıştırma 9: Arama ve Kurtarmaya Katılmak º Süre: 30 Dakika
Amaç:
Ø Doğal
afetler sonrası diğerlerine nasıl
yardımcı olabileceklerini tartışmak
Ø Görevlilere
yardımcı olmak ile engel olmak arasındaki farkı anlamak
Gerekli Malzeme:
1. Tahta ve tebeşir
Hazırlık:
Ø Eğiticiye bilgiler kısmını okuyunuz
Yapılacak Çalışma:
1.
“Doğal afetlerin sonrasında çevremizdekilere nasıl
yardımcı olabiliriz? Arama ve kurtarma
ekiplerine nasıl yardımcı olabiliriz ?” sorularını katılımcılara sorun. “Siz ülkemizde oluşan afetler sonrasında, bizzat veya
medyadan izlediğiniz kurtarma çalışmaları konusunda ne gibi gözlemler yaptınız?
Hangi doğru ve hangi sakıncalı davranışları gözlemlediniz?” sorularını
katılımcılara sorun.
2. Verilen
cevapları tahtaya kısa kısa not alın.
3. Verilen
cevapları özetleyiniz. Doğru bulduklarınızın altını çiziniz (önceden ilk yardım
bilgisi edinmek, görevlilere engel olmamak ve kendilerini tehlikeye atmamak
gibi). Burada önemli olan görevlilere bilgi vererek ve kendilerinden yardım
istenirse yardım ederek faydalı olabileceklerini aksi takdirde çalışmaları
engelleyeceklerini anlamalarını sağlamaktır.

Eğiticiye Bilgiler:
Doğal
afetlerden sonra kişiler kendilerinin ve ailelerinin güvenliğinden emin
olduktan sonra çevrelerine de yardımcı olabilirler. Deprem, heyelan gibi afetler başta olmak
üzere büyük afetlerin ardından kurtarma çalışmaları için mümkün olduğunca fazla
insana gereksinim duyulacaktır. Sağlığı yerinde olan kişilerin bu çalışmalara
katkıları çok olabilir. Ancak bu konuda yeterli ve bilgili olunmazsa iyi
niyetli yardımlar tehlike yaratabilir. Böyle bir durumda görevlileri meşgul
ederek engellememek yapılabilecek en
büyük yardımdır.
Afet Öncesinde:
è İlk yardım
hakkında kitaplar okunmalı veya kurslara katılınmalıdır. Bu, acil durumlarda
bir çok insana yardımcı olmayı kolaylaştıracaktır.
è Yangınlar,
yangın türleri, farklı yangın türlerine nasıl müdahale edilebileceği gibi
konularda bilgiler edinilmelidir.
è Sivil
Savunma Merkezleri tarafından uygulanmakta olan “sivil savunma gönüllüleri eğitme” çalışmalarına katılarak
ilkyardım, yangın, arama-kurtarma gibi afet sonrasında pek çok kişinin hayatını
kurtarmamızı sağlayacak bilgileri öğrenmek mümkündür. Sivil Savunma Merkezleri
tarafından verilen kurslar ihtiyacınız olan pek çok bilgiyi edinmenizi
sağlayacaktır.
Afet Sonrasında:
è Dışarı
çıkmadan evvel en uygun şekilde giyinilmelidir.
Bir kot veya işçi pantolonu, pamuklu gömlek, varsa inşaat kaskı yoksa
sağlam bir şapka, deri eldiven, sağlam bir ayakkabı (bot gibi) giymek etkili
olacaktır. Tozdan veya dumandan korunmak için ağzı örterek ve gözlük takarak
sokağa çıkılmalıdır. Ayrıca bir fener, demir testeresi, kısa saplı bir balta ve
ilk yardım çantası bulundurmakta da fayda vardır.
è Etraftaki
evler dolaşılmalı. Yardıma ihtiyacı olan evler belirlenmelidir.
è Ancak
yardım için dolaşan kişi kendisini tehlikeye atacak davranışlarda
bulunmamalıdır. Kişi önce kendi güvenliğini sağlamalıdır. Aksi taktirde kimseye
yardımcı olunamaz.
è Etrafta
dolaşırken eğer yardıma gereksinim duyan yalnız kalmış, korkmuş bir çocuk veya
bir yaşlıyla karşılaşılırsa bu kişiler yardımın ulaştığı yerlere
götürülmelidir.
è Yaralıların
isimleri ve sayısı not edilmelidir.
è Dolaşılan
tüm evler listelenmeli, bu evlerde yardıma muhtaç insanlar var mı, yoksa ev
sakinlerinin durumu iyi mi not edilmelidir.
è Arama ve
kurtarma çalışması yalnız başına yapılmamalıdır. Bu iş iki üç kişilik gruplar
halinde yapılmalıdır. Aramadan önce plan yapılmalı ve ortalıkta amaçsızca
dolaşılmamalıdır.
è Emniyetli
olduğundan emin olamadığımız yerlere KESİNLİKLE
GİRİLMEMELİDİR.
è Eve girmeye
karar verilirse yere eğilmeli ve dizlerin üstünde yürünmelidir. Her an
düşebilecek şeylere karşı tetikte olunmalıdır.
è Eve girdikten
hemen sonra etraf koklanmalı, bir gaz kaçağı olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Eğer gaz kokusu alınırsa fazla içeriye girmeden mümkün olan en fazla kapı ve
pencere açılmalıdır. Eve ancak tüm kokular gittikten sonra girilmelidir. Eğer
evdeki vana bulunursa gaz kesilmelidir.
è Eve
girerken “İçerde kimse var mı?” diye bağırılmalı ve cevap için bir süre
beklenmelidir. Eğer biri cevap verirse nasıl ve nerede olduğunu nasıl bir
yardıma gereksinim duyduğunu araştırmak gereklidir. Bir süre evin içinden gelebilecek bir inilti,
ağlama için susulmalı ve dikkatlice dinlenmelidir.
è Sistemli
olarak tüm odalar gezilmelidir. Ev içinde dolaşanlar birbirlerinden ayrılmamalı
ve birbirlerine sürekli çevre hakkında bilgi vermelidirler. Şu kritik yerler
özellikle kontrol edilmelidir: Yatak
altları, koltukların-mobilyaların arkaları, dolapların içi, merdiven altları,
küvetlerin içi..
è Eğer etraf
karanlıksa odalara girerken fener kullanılmalı. Işıklar yakılmamalı. Etrafta,
tavanda ve tabanda hasar olup olmadığı sık sık kontrol edilmelidir.
è Eğer etraf
karanlıksa sürekli duvara dayanarak dolaşılmalı. Deprem, heyelan gibi travmatik
olaylar sonrası yön duygusunu yitirmek ve kolayca kaybolmak olasıdır, ancak
sürekli duvara dayanarak dolaşılırsa eninde sonunda girilen kapıya ulaşılır.
è Eğer bir
yaralı bulunursa ona mümkün olduğunca hızlı yaklaşılmalı, yaralı güvenliğe
alınmalı ve ilk yardım yapılmalıdır.
KAHRAMAN OLMAYA ÇALIŞILMAMALIDIR. FİZİKSEL KAPASİTENİN
ÜZERİNDE BİR İŞE KALKIŞILIRSA BU ÖLÜMLE SONUÇLANABİLİR
YA DA YARDIMA GELMEYE ÇALIŞANLARIN HAYATLARI TEHLİKEYE
GİREBİLİR. BAZEN YARDIM İÇİN BEKLEMEK DE SABIR VE
CESARET
GEREKTİRİR.

Alıştırma 10: Afet sonrası
duygusal tepkiler º SÜRE: 30 Dakika
& Eğiticiye Notlar:
Bu bölüm afetlerden sonrası yaşanan duyguları ve
başkalarına karşı nasıl davranılması gerektiği ile ilgilidir. Önemli olan
katılımcıların deprem, sel, ve heyelan gibi doğal afet sonrası bir durumu
hayal edebilmeleri ve kendilerini bu olayı yaşayan kişilerin yerine
koyabilmeleridir.
|
Amaç
Ø
Afet
sonrasında korku, kaygı, sinirlilik, felaketin olduğu anı tekrar tekrar yaşamak
gibi duyguların olacağını ve bunların normal dışı bir duruma verilen normal
tepkiler olduklarını anlatmak.
Ø
Başkalarını
ve çocukları rahatlatmanın en iyi yolunun onları konuşturup dinlemek olduğunu
anlamalarını sağlamak.
Hazırlık:
Ø Eğiticiye bilgiler kısmını okuyunuz.
Ø Tartışma sorusunu tahtaya okunabilir büyüklükte yazınız.
Yapılacak Çalışma:
1. “Deprem, heyelan veya sel gibi doğal afetler
sırasında ve sonrasında, bu olayı yaşayan kişiler neler hissederler ve nasıl
davranırlar?, Afet yaşamış yakınlarımızı ve diğer yetişkin kişileri rahatlatmak
için nasıl davranmalıyız?, Afetlerden sonra çocuklarımızı nasıl
rahatlatabiliriz?” sorularını
tahtaya yazın.
2. Sorulara sırasıyla verilen cevapları tahtaya kısa
kısa not alın.
3. “Afet sonrası duyguların ve davranışların
olağandışı bir duruma verilen olağan tepkiler” olduğunu vurguladıktan sonra eğiticiye bilgiler kısmında verilen
bilgileri de kullanarak eksik kalan yerleri tamamlayın ve gerekli gördüğünüz açıklamaları
yapın. Konuşmanın, karşımızdaki kişiyi dinlemenin ve onu konuşturmanın önemi
üzerinde durun. Katılımcıların böyle durumlarda konuşmayarak karşısındakileri
rahatlatamayacaklarını ancak paylaşarak ve onları dinleyerek yardımcı
olabileceklerini anlamalarını sağlayın.
________________________________________________________
Eğiticiye Bilgiler
è Doğal
afetler insan hayatında olağan dışı bir durumdur. Bu tip durumlar insanlarda
kaygı, öfke, sinirlilik, hafıza problemleri yaratabilir. Bu tip problemler normaldir
ve geçicidir.
è Büyükler
gibi çocuklar da afetlerin ardından duygusal tepkiler gösterebilirler.
Çocukları mümkün olduğunca kısa bir sürede afetten etkilenen bölgeden
uzaklaştırmak ve onların yaralanan ve ölenleri görmemelerini sağlamak gerekir.
Afet sonrası bir iki gün çocuklar uygunsuz davranışlarda bulunup, yaramazlık
yapabilirler. Bu normaldir ve muhtemelen kısa sürelidir
Afet Öncesi:
è Çocukların
doğal afetlerle ilgili olan düşüncelerini, beklentilerini konuşmak gerekir.
Afet sırasında ve sonrasında neler olabileceğini düşünüyorlar öğrenilmelidir.
Çocuklarla afet sırasında ve sonrasında neler olabileceğinin açıkça konuşulması
gerekir. Eğer çocuklar depremin, heyelan veya selin nasıl birşey olduğunu ve
neler yapabileceğini bilirlerse kaygı ve korkuları daha kısa sürecektir.
è Ailelerin
çocuklarla kendi deneyimlerini tartışması önemlidir. Onlara değişik afetlerle
ilgili yazılar bulup okunmalıdır. Bunları yaparken çocukların gereksinimlerine
duyarlı olmaya çalışmak gerekir. Unutulmamalıdır ki; amaç çocukları korkutmak
değil, bazı istenmeyen kötü şeylerin olabileceğini bilmelerini sağlamaktır.
è Çocuklarla
farklı afetler için tatbikatlar yapılabilir. Deprem için evi dolaşıp, odaların
güvenli bölgelerine en hızlı şekilde
ulaşmalarını sağlamak için uygulamalar yapılmalıdır. “Deprem” diye bağırıp
onlara gerekeni yapmaları için biraz zaman vermek gerekir. Aynı şekilde heyelan
ve selden kaçış tatbikatları yaptırılıp, kaçış yolları beraberce bir kere
dolaşılırsa çocukların panikle yanlış yollara sapmaları da engellenebilir. Daha
sonra onlarla neler yaptıklarını ve güvende olmaları için nerelere gitmeleri
gerektiği konuşulmalıdır.
è Çocuklarla
beraber ev dışında (sokakta) oyun oynadıkları yerlere gidilmeli ve bu
yerlerdeki güvenli saklanma noktalarını belirlenmelidir.
è Çocukların
okulundaki yetkililere afet sonrası için
okulda ne gibi önlemler alındığının sorulması gereklidir. Onların hazırlıklı
olup olmadığı öğrenilmelidir. Okul yönetimi, afet sonrası, aileler tek tek
gelip çocuklarını alana kadar onları bırakmayabilir. Eğer böyle bir durum varsa
bunun çocuğa açıklanması gerekir ve ebeveynleri gelene kadar okuldan
ayrılmamalarının söylenmesi gerekir.
Afet Sonrası:
è Çocuklar,
korkularını anlatmaları için teşvik edilmeli. Resim çizdirmek ve hikaye
anlattırmak çocukların duygularını aktarmaları için iyi bir yoldur. Çocuklar
duygularını paylaştıkları zaman onları dikkatle dinlemek gerekir.
è Korku,
yaşamı tehdit eden tüm tehlikeler karşısında gösterilen normal bir tepkidir.
Afet sonrası herkesin fiziksel olarak güvende olduğundan emin olduktan sonra
çocukların duygusal gereksinimlerini gidermeye çalışmak gereklidir.
è Çocukları
sık sık kucaklayarak her şeyin yoluna gireceğini söylemek gerekir. Bu sayede
çocuklara fiziksel ve sözel olarak güven verilebilir.
è Afet
sonrası, evde etrafın toplanması konusunda çocuklara da görev verilmeli. Evdeki
işlerin normal düzenine giriyor olduğunu görmek ve kendilerinin de buna
katkıları olduğunu fark etmek çocuklar için rahatlatıcı olacaktır.
è Afet sonrası bir iki gün çocuklar uygunsuz davranışlarda
bulunup, yaramazlık yapabilirler. Bu davranışlar üzerinde yoğunlaşıp onları
değiştirmeye çalışmak yerine evin toplanmasında yardımcı oldukları için onları
takdir etmek gerekir. Bir diğer deyişle olumsuz davranışlarına yoğunlaşmak
yerine olumlu davranışlarına ilgi göstermek önemlidir.
è Eğer uyku
problemleri ve korkular artmaya başlar ve uygunsuz davranışlar iki haftadan
fazla devam ederse, profesyonel birinden yardım almak uygun olacaktır.
Profesyonel kişiler ailelere ve çocuklara korkularını yenmeleri için yardımcı
olabilirler

Not
Bu eğitici el kitabı Orta Doğu Teknik Üniversitesi,
Psikoloji ve Sosyoloji Bölümlerinden, Prof. Dr. A. Nuray Karancı, Prof. Dr.
Bahattin Akşit, Uzm. Psk. Meltem Anafarta ve Psk. Metin Özdemir tarafından
hazırlanmıştır. Resimler Gökçe Üner tarafından çizilmiştir.
Kaynakça
Türkiye 1.
Ulusal Heyelan Sempozyumu (1991). Karadeniz Teknik Üniversitesi: Mühendislik – Mimarlık Fakültesi Heyelan
Araştırma Merkezi. Trabzon
Individual
and Family Neighbourhood Preparedness Workbook.
http://hoshi.cic. sfu.ca/~pep/neighbourhood
T.C Orman
Bakanlığı. http://www.orman.gov .tr
American
Red Cross. http://www.redcross.org/services/disaster/keepsafe
911 Safety
Centre. http://911-emergency.com/safety/disaster
Yardımcı Kaynaklar
Karanci, N. Aksit, B., Dirik, G. (2005) “Impact of a Community
Disaster Awareness Training Program in Turkey: Does it Influence Hazard Related
Cognitions and Preparedness Behaviors” Social Behavior and Personality: An
International Journal, Vol. 33 (3), pp.
243-258, (2005).
Akşit, B., & Karancı, N. A. (1998). Local national and global in time-space of a disaster
stricken
community: Out and return migration in two communities in Turkey.
14th World Congress of Sociology.
July-August, Montreal, Canada.
Akşit, B., & Karancı, A.N.
(1999). Social and psychological lessens learned from Dinar
Earthquake and mitigation activities
in Bursa . Urban Settlements and Natural
Disasters, Proceeedings of UIA Region
II Workshop, 37-50. Armoni
Printing
House, Ankara .
Alkan, N., Balta, E., Karancı, N.
A., & Akşit, B. (1997). Dinar halkının 1995 depremi
sonrası psiko-sosyal
durumu ve afet yönetimi ile ilgili görüşleri. Dördüncü Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı, 17-19 Eylül,
Ankara.
Karancı, N. A. (1997). Erzincanlıların afet yönetimi ile ilgili
değerlendirmeleri ve
beklentileri.
Dördüncü Ulusal deprem Mühendisliği
Kongresi, 17-19 Eylül, Ankara.
Karancı, N.A. (1999). Depremin
Psiko-Sosyal boyutları: Erzincan, Dinar ve 17 Ağustos
1999
Marmara Depremleri, Türk Psikoloji
Bülteni, Deprem Özel Sayısı, 5(14),
55 - 59.
Karancı, N.A. (1999). 17 Ağustos
öncesi durum: Psikoloji ve depremler. Türk
Psikoloji
Bülteni, 5 (15), 41-46.
Karancı, N. A. (2000). Depremin
Psikolojik Etkileri ve Aile. Başbakanlık Aile Araştırma
Kurumu, Aile Eğitimi
Seminerleri, 15 Mayıs , Ankara.
Karancı, N. A.
(2000). Deneyimler: Marmara Depremi öncesi yürütülen deprem çalışmaları.
Travma ve
Sonrası: Prof.Dr. Mualla Öztürk anısına XIII. Sempozyum. Ankara,
Şubat 2000.
Karancı, N. A. (2001). Doğal
afetler, toplumun ruh sağlığı ve afet zararlarının
azaltılmasında
toplumun katılımı. Toplum ve Hekim,
16(4), 290-294.
Karancı, N. A., & Akşit, B.
(1998). Strengthening community participation in disaster
management
by strengthening governmental and non-governmental organizations
and networks: A case study from
Dinar and Bursa (Turkey). Disaster
Management:
Crisis and Opportunity, Cairns,
Australia.
Karancı, N.A., & Akşit, B. (1999). Strengthening community
participation in disaster
management by strengthening governmental and
non-governmental organisations
and networks: A case study from Dinar and
Bursa (Turkey). The Australian
Journal of
Emergency Management, 13(4), 35-39.
Karancı, N. A., & Akşit, B.
(2000). Building community participation in disaster
management:
lessons learned from past earthquakes and suggestions for the future. hazards
2000: 8th International Symposium on Natural and Technological
Hazards, 16-17. May 21-25, Tokushima, Japan.
Karancı,
N.A., & Akşit, B. (2000). Building disaster resistant communities: Lessons
learned from past
earthquakes in Turkey and suggestions for the future.
International Journal of Mass Emergencies and Disasters,
Vol.18(3),403-416.
Karancı, N.
A., Akşit, B., Anafarta, M., Oğul, M. (1999). Depreme Karşı Hazırlıklı
Olmak İçin Öğretme ve
Uygulama Kılavuzu: Eğitici El Kitabı.
Milli Eğitim
Bakanlığı, Çıraklık ve Yaygın Eğitim
Genel Müdürlüğü, Ankara.
Karancı, N. A. Akşit, B., &
Sucuoğlu, H. (1996). Dinar’da afet yönetiminin psiko-sosyal
boyutları.
Erzincan ve Dinar Deneyimleri ışığında Türkiye’nin deprem sorunlarına çözüm
arayışları. TUBİTAK, Deprem Sempozyumu, Bildiri Kitabı, 273-283.
Karancı, N. A., & Alkan, N.
(1998). 1995 Dinar depremi sonrasında yaşanan psikolojik
Sıkıntılar
ve kullanılan başa çıkma stratejileri. X.
Ulusal Psikoloji Kongresi,
Eylül,
Ankara.
Karancı, N. A., Alkan, N., Akşit, B.,
Sucuoğlu, H., & Balta, E. (1999). Gender
differences in psychological distress, coping, social
support and related variables
following the 1995 Dinar (Turkey) earthquake. North American Journal of
Psychology, 1(2),189-204.
Karancı, N. A., Sucuoğlu, H. &
Akşit, B. (1996). The Disaster management system in
Dinar:
Institutional and psycho-social capacity building. Ankara: Middle East Technical University Earthquake Engineering Research Center.
(Rep. No: METU/EERG 96-06).
Karancı, N. A. & Rüstemli, A.
(1994). Erzincan depremi sonrası stres tepkileri. VIII. Ulusal Psikoloji
Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikologlar Derneği, 58-67.
Karancı, N. A. Rüstemli, A. & Sucuoğlu, H. (1995).
1992 Erzincan depreminin
sosyal ve psikolojik boyutları. Üçüncü Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı Kitabı, 748-758.
Rüstemli, A., & Karancı, N. A.
(1999). Correlates of earthquake cognitions and
preparedness
behavior in victimized population. The Journal of Social
Psychology,139(1), 91-101.