Anthony Giddens'in Temel Kavramları Üzerine Kısa Bir Giriş

Anthony Giddens (1938- ----)

Yapılaşma kuramı ve modern toplumlar üzerine geliştirdiği kuram ve analizleri ile tanınır. 

Akademik hayatında üç önemli dönem belirlenebilir: 

1. Klasik sosyologların yeniden yorumlanmasına dayanan sosyolojinin ne olduğuna dair yeni bir yaklaşımın başlangıç çalışmalarını içeren dönemdir. Bu dönemin önemli kitapları:

 Kapitalizm ve Modern Toplum Kuramı (1971) ve 

Toplumbilimsel Yöntemin Yeni Kuralları (1976) dır.

2. İkinci dönemde Giddens fail ve yapıdan her ikisini birden yapının ikiliği kavramında birleştirerek yapılaşma kuramını geliştirdi. Bu dönemin önemli kitapları: 

Toplum Kuramında Merkezi Sorunlar (1979) ve 

Toplumun Oluşumu (1984)

3. Son dönem ise modernitenin küresel sonuçları, kimlik, içtenliğin dönüşümü ve siyasal orta yolu bulma gibi konular üzerine yoğunlaşmıştır.

Bu dönemin önemli kitapları:

 

Modernitenin Sonuçları (1990), 

Modernite ve Kimlik (1991), 

İçtenliğin Dönüşümü (1992), 

Solun ve Sağın Ötesinde (1994) ve 

Üçüncü Yol: Sosyal Demokrasinin Yenilenmesi (1998).

Temel Kavramları: 

Nesnelciliği ve işlevselciği reddediyor,

Sosyoloji kuramını  epistemolojiden çok ontoloji temelinde geliştirmeye çalışıyor. 

Katmanlaşmış fail: Bilinçdışı güdüler, pratik bilinç, sözel/söylemsel bilinç; 

Yapının İkiliği: yapının yinelenir olarak düzenlediği eylemin hem aracı hem sonucu olma niteliği;

Yapılaşma: toplumsal ilişkilerin ve sistemlerin zaman ve mekan içinde yapının ikiliği yoluyla yeniden üretilmesi veya dönüştürülmesi; 

Yapı: Toplumsal sistemlerin yeniden üretiminde yinelenir bir biçimde içerilen kurallar ve kaynaklar (1. dağıtımsal kaynaklar 2. otorite kaynakları) ;

Yapı X Sistem;

yapının eylemi kısıtlama değil mümkün kılma özelliği;

toplumsal bütünleşme X sistemsel bütünleşme;

toplumsal ilişkilerin zaman-mekanda genişlemesi/uzaklara ulaşması; 

yazının icadı (3100 M.Ö.)

matbaanın icadı (1440)

telgraf makinesinin icadı (1844)

uydulu haberleşme sisteminin icadı ve ICT devrimi (1970)

Denetimin diyalektiği;

Eylemin ussallaştırılması;

Eylemin düşünümsel gözetimi;

kurumsal çözümleme X eylemsel çözümleme ve metodolojik paranteze alma yaklaşımı;

günlük hayatın süreci X kurumların uzun süresi X kişisel hayat döngüsü;

Anlamlandırma-iletişim-söylem biçimleri;

hakimiyet kurma-iktidar-siyasal kurumlaşma biçimleri;

meşrulaştırma-normatif düzenleme-yasa düzeni biçimleri; 

modernite X geç modernite;

modernitenin dört boyutu:

1. kapitalizm,

2. endüstriyelizm,

3. gözetleme ve

4. askeri örgütlenme;

küresel geç modernitenin dört boyutu:

1. kapitalist dünya ekonomisi,

2. küresel ekonomik iş bölümü,

3. küresel ulus devletler sistemi ve

4. askeri dünya düzeni;

Toplumun Kuruluşu Kitabından: Yapılaşma Kuramının Öğeleri 

Yapı(lar): Kurallar ve kaynaklar ya da toplum dizgelerinin özellikleri olarak düzenlenmiş dönüşüm ilişkileri kümeleri.

Dizge(ler): Yapanlar ya da topluluklar arasındaki, düzenli toplumsal pratikler olarak düzenlenip yeniden üretilmiş ilişkiler.

Yapılaşma: Yapıların sürekliliğini ya da değişimini, dolayısıyla da toplum dizgelerinin yeniden üretimlerini yöneten koşullar.

Yapılar: Anlam, Egemenlik, Meşrulaştırma 

Kuramsal Alan: Kodlama kuramı, Kaynak yetkelendirme kuramı, Kaynak dağıtım kuramı, Normarif düzenleme kuramı

Kurumsal Düzen: Simgesel düzenler Konuşma biçimleri, Siyasal kurumlar, Ekonomik kurumlar, Yasal kurumlar

A = anlamlandırma,

E = egemenlik,

Y = meşrulaştırma/meşrulaştırma

A-E-Y: Simgesel düzenlemeler/konuşma biçimleri

E (yetkesel)-A-Y: Siyasal kurumlar

E (dağıtımsal)-A-Y: Ekonomik kurumlar

Y-E-A: Yasallık/meşruiyet kurumları

Zygmunt Bauman'ın temel kavramları üzerine özet tartışmalar

Zygmunt Bauman (1925-2017)

Kovid-19 salgını ile birlikte derslerimizi sanal ortama taşıdık. Bu video, Zygmunt Bauman'ın bir anlam fabrikası olarak toplum, ölümlülük ve aşkınlık arzusu, katı modernite, akışkan modernite, emek ve sermaye ilişkileri, proletaryadan prekeryaya geçiş, bireyselleşmiş toplum, zorunluluk ve olumsallık, hareketlilik ve yerleşiklik, kavramlarını kısaca anlatarak sosyolojiye katkılarına kısa bir giriş yapmaya çalışıyor. Bu video Maltepe Üniversitesi Sosyoloji Ana bilim dalı lisansüstü programlardaki çağdaş sosyoloji kuramları bağlamında kaydedilmiştir.

Bauman'ın Kitapları:

• Azınlığın Zenginliği Hepimizin Çıkarına mıdır?, İngilizceden çeviren: Hakan Keser, Ayrıntı Yayınları, 2014
• Sosyolojik Düşünmek, çeviren:Abdullah Yılmaz, Ayrıntı yayınları, 1999
• Modernite ve Holocaust, Sarmal yayınları, çeviren:Süha Sertabiboğlu
• Yasa Koyucular ve Yorumcular, Metis yayınları, çeviren: Kemal Atakay
• Siyaset Arayışı, Metis yayınları, çeviren:Tuncay Birkan
• Postmodern Etik, Ayrıntı yayınları
• Parcalanmış Hayat, Postmodern Ahlak denemeleri,Ayrıntı yayınları
• Postmoderlik ve Hoşnutsuzlukları, Ayrıntı yayınları, çeviren:İsmail Türkmen
• Modernlik ve Müphemlik, Ayrıntı yayınları
• Ölümlülük Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri, Ayrıntı yayınları, çeviren:Nurgül Demirdöven
• Bireyselleşmiş Toplum, Ayrıntı yayınları, çeviren:Yavuz Alagon
• Çalışma, Tüketicilik ve Yeni Yoksullar, Sarmal yayınları, çeviren:Ümit Öktem
• Özgürlük, Sarmal yayınları, çeviren:Vasıf Erenus.
• Küreselleşme, Ayrıntı yayınları, çeviren:Abdullah Yılmaz.
• Akışkan Aşk, Versus Yayınları, çeviren:Işık Ergüden
• Akışkan Modern Dünyadan 44 Mektup, Habitus yayınları, çeviren: Pelin Siral
• Akışkan Gözetim, Bauman&Lyon, Ayrıntı Yayınları, çev: Elçin Yılmaz
• Cemaatler: Güvenli Olmayan Bir Dünyada Güvenlik Anlayışı, Say Yayınları, çev. Nurdan Soysal (2016)

Bauman, Z. 2001 Bireyselleşmiş Toplum, Ayrıntı yayınları, İstanbul.

Bu kitaptan bazı bölümler ve bu  bölümlerde tartışılan kavramlar:

Anlatılmış Hayatlar ve Yaşanmış Öyküler:

Ölümlü doğamıza meydan okuma, paylaşma, onaylama ve anlam fabrikası olarak, paylaşılan delilik olarak toplum (9-10); 

toplum dışında tek başına varlık melek (ölümsüz) veya canavar (ölümlü oldğunun farkında değil), ölümlülük bilgisi ve aşkınlık arzusu: kalıcı izler bırakma veya geçici yoğun deneyimler (11), ölüm aşkınlığı ekonomisi asıl mal yerine yedeklerini sunmak: kültürel yaratıcılık, kültürün üst sermayesi, aşkınlık enerjisi (12-13); 

Richard Senet: “Kamusal insanın çöküşü”, kamusal alanın özel alan tarafından kolonize edilmesi (15);

Sınırlar konusunda tartışmalar ve eklemleme (18-19); 

İdeolojik hegemonya ve kültürel sefer (20-21);

Foucault’nun “panoptikon”undan Bourdieu’nun “iğretileştirme”sine (22) bireyselleşen toplum (9-24).

Emeğin Yükselişi ve Düşüşü: Proleteryadan Prekaryaya

Emek kavramı, zenginliğin kaynağı olarak emek ve emek siyaseti (Bauman, 2001, 27-28); Emeğin topraktan kopuşu ve metalaşması,

Marx: “katı olanın buharlaşması ve kutsal olanın dünyevileşmesi” (29-31);

Ford ve katı modernite/ortadoks kapitalizm: emek ve sermaye arasındaki bağımlılık, fabrika, sendika, Taylor, Refah devleti (32-35);

Akışkan modernite: Kısa vadeli emek istihdamı ve bireyselleştiriciliği, sıvılaşmış-akışkan modernite, geçici birlikler, evlilikten birlikte yaşamaya, sermayenin özerkliği, emekten kopuşu, yerel iktidarlara şantaj yapma eğilimi (35-38);

Fikirler kazançlı hale gelince, bir fikir bir kez üretilip sonrasında prototiplerin üretimi az sayıda insanla olunca rekabetin nesneleri üreticiler değil tüketiciler olur (39); iktisadi faaliyette bulunan 4 kategori: 1. sembollerle iş yapanlar 2. emeğin yeniden üretimi 3. hizmetin alıcılıları ile yüz yüze olanlar 4. rutin emekçiler (40);

Peyrefitte güven (confiance) ve güvensizlik (defiance) ve ve Bourdieu: güvenin çöküşü ve kolektif eyleme iradesinin zayıflaması (41);

Katı moderniteden hafif/akışkan moderniteye geçiş (44-43);

Proleterya sınıfından sınıf olamayan Prekarya kategorisine geçiş;

Düzen ve Kaos

Düzen kavramı, kültür: farklılaştırma, ayırma, sınırlar çizme, içsel olarak birleştiren, dışsal olarak ayıran kategorilere bölme etkinliği (44-46);

Mary Douglas: aradakiler, karışık sınıflandırmalar, müphemlik, katışıklık, korku ve saldırganlık (46-47);

Katı modernite: Michel Crozier: bürokratik fenomen, başkalarını hiyerarşik kurallara bağlayarak yönetmek, düzen “agonistik” ve tartışmalı (47-48);

Katı modernite ye karşı X Akışkan modernite: Yeni küresel iktidar yapısı: hareketlilik X yerleşiklik// olumsallık X rutin// seyrek kısıtlamalar X yoğun kısıtlamalar//angaje olma X hızlı ve uyarmasız hareket// tahakkümün normatif düzenleme ve disiplinci panoptikonlarla sağlanması X tahakkümün kuralsızlık, angaje olmama, esneklik, kaçma, kırılganlaştırma, güvencesizleştirme yoluyla sağlanması// kaçmaya hazırl bekleyen sermaye sahiplerini kalmaya ikna etme (49-50);

Yerin ve mekanın değer kaybı, yüz yüze ilişki yoluyla yerel cemaat/topluluk oluşturmaya son darbe: cep telefonu, kısa vadeli ilişkiler ve Sennet’in karakter aşınması (51-52);

Kaynakları olmadığı için yer değiştirme ve hareket etme özgürlüğü olmayan yereller/yerleşiklik karşısında X iş fırsatları peşindeki gezgin iş adamaları ve haz peşindeki turistler (53);

Yeni küresel elit: “düzensizlik içinde yaşama güveni”; “karışıklığın orta yerinde gelişme” yeteneği; “belirli bir işte felç olmaktansa bir imkanlar şebekesi içinde konumlanma”(53); tepedekiler için geliştirici olan bu durum hiyerarşinin altlarındakiler için yıkıcıdır (54).

Özgürlük ve güvenlik:

Freud özgürlüksüz güvenlik için güvenliksiz özgürlükten vazgeçme/takas (56-58); süper ego ile id arasındaki mücadele ve gerginlik (58-59);

Pierre Janet: gerçekliğin akışkanlığı, tutarsızlığı, yerinin belirsizliği ve yakalanmasının zorluğu, postmodernliğin huzursuzluğu, sınırları ihlal etmenin dehşeti değil, sınırsızlık (59-60);

Toplum ve bireyselleşme ilişkisi, Beck ve risk toplumu, yerinden edilme ve yeniden yerine yerleşme (61-64);

Birey yurttaşın en kötü düşmanıdır (De Tocqueville), ortak çıkarlara kayıtsızlık, kamusal güçten beklenen güvenlik ve insan haklarına uymak (65-66);

Kamusalın özel tarafından sömürgeleştirilmesi (66-67);

Beck, 1995: Sanayi toplumunun ölümü başlıklı makalesi: aşk ve çıplak, korkutulmuş ve saldırgan ego (67);

Beck’in ikincie modernite dediği postmodern dönemin ana çelişkilerinden birisi: kendini kabul ettirme hakkı ile bunu gerçekleştirme koşullarının arasının giderek açılması (68);

Bourideu şimdiki zamana tutunarak değiştirmek ancak prekarite/iğretilik (69); belirsizliğin siyasal ekonomisi, iktidarın siyasetten kaçışı, özelleştirme, esnekleştirme, kursalsızlaştırma;

Castells: iktidar ülkeler üstü/uluslar üstü, siyasal kurumlar ise yerel ve bölgesel (70-71); 

Castoriadis: Önemsizliğin inşası, uygarlığın/ toplumun kendini sorgulamayı bırakması ve toplumun heteronom/ başkaları tarafından yönetilen haline gelmesi (72); bireyselleşmiş toplumu demokrasi için güvenli kılma.

Modernite ve kesinlik:

Müphemlik/belirsizlik/çift anlamlılık güvenliğin ve özgüvenliğin düşmanı (76);

Akıl-Dünya ve İrade ilişkileri, dünyanın akılla sorgulanabilir olması ve insan özgürlüğünün alanı arasındaki ilişki; yetenek ve istek çakışabilir veya çakışmaz (77);

Marx: Kapitalizm, katı olan her şeyi buharlaştırıyor, kutsal olan her şeyi dünyevileştiriyor; erken modern dönem: Kuşkuculuk, müphemlik ve özgürlük (77-78);

Modern filozoflar için kuşkuculuk ve belirsizlik delilik ve cahillik, önemli olan kesinlik ve akıl: Aydınlanma ve aklın hakimiyeti, Spinoza; ya cahil ya bilgili arası yok (79-80);

Modern filozoflar ve yöneticiler arasındaki uyumsuzluk; özgür fail anlayışının savunucusu Kant; düşüncenin belirsizliği ve eylemin olumsallığına karşı savaş (82-83);

Yapı kavramının çıkışı: ihtimallerin manipüle edilmesi, belirli olayların daha muhtemel olması diğerlerinin kesinlikle muhtemel olmaması (84);

Erken modernite ve ütopya (84-85); modernite ve sınıflandırma, yaratıcı yıkım (86);

Hegel:özgürlük ve zorunluluk; Durkheim: kolektif vicdan ve özgürlük (87;

Bourdieu: normatif düzenlemenin yerini ihtiyaçlar, ideolojinin yerini reklam, baskının yerini ise ayartma almaktadır (89);

İsteklerin yetenekleri aşması 3 düzeyde: kimlik oluşumu, toplumsal eklemlenme ve sistemsel yeniden üretim (89);

Müphemlik postmodernite için işlevseldir (89); müphemliğin kişiselleşmesi ve köktenci çözümler (91); Modernitenin kesinlikle aşkı sona ermemiş, sadece biçim değiştirmiştir (91).

Kovid-19 Salgınının/Krizinin Toplumsal Sonuçlarına Sosyolojik Bir Bakış

Kovid19 Salgını/krizi toplumsallığın tam merkezindeki iki ve daha fazla kişili etkileşim ağları üzerinden yayılıyor ve toplumsallığı tehdit ediyor ve dönüştürüyor. Maltepe Üniversitesi Scienceup dergisi bu konuda benden bir yazı istedi: https://online.flowpaper.com/72d70718/ScienceUp03dijitalJPG/#page=39 . Ancak yazı 1-2 sayfa ile sınırlı oldu. Bu videoda sosyolojik gözlem ve analizlerimi daha geniş anlattım. Ancak, kayıt ve görüntüler yeterince kaliteli olamadı; aksaklıklara takılmadan izleyebilmeniz dileğiyle paylaşıyorum.