Bir Kentsel Dönüşüm Uygulaması Girişimine Karşı Çıkış Bağlamında Ulusal-Yerel Sermaye ve Küresel Sermaye

Ulusal-yerel sermaye ile küresel sermayenin ilişkileri tarihsel sosyolojik bir çerçevede çok ayrıntılı olarak incelenmesi gereken bir konudur. Ancak, kısa bir blog yazısı çerçevesinde ve bir kentsel dönüşüm uygulamasına karşı çıkış bağlamında ortaya çıkan tartışmalar üzerinden bu ilişkiyi sorunsallaştırmaya çalışacağım. Taksim Gezi Parkı'nda topçu kışlası ve AVM inşaa etme girişimini bir kentsel dönüşüm uygulaması olarak varsayalım. Bu kentsel dönüşüm girişimi ve  ona karşı çıkış bağlamında ortaya çıkan aktörlerin  yerel/ulusal/küresel sermaye(ler) ile ilişkileri bağlamında hipoteze dönüştürülebilecek bazı düşünsel gözlemler yapacağım. 

Söz konusu olayları izleyenlerin hatırlayabilcei gibi Taksim Gezi Parkı topluluğunun oluşumunda yerel/ulusal/küresel sermaye(ler)in rolü tartışma konularından birisi olmuştu. "Faiz lobisi" tartışmaları başlangıçta ulusal sermaye gruplarından bazılarına yöneltilmiş gibi görünüyordu. Ancak Brazilya'daki direniş hareketlerinde de aynı "faiz lobisi"nin benzer olaylarla ilişkilendirildiği görüşü ileri sürülünce söz konusu sermayelerin "küresel sermaye" grupları olabileceği ortaya çıkmıştı. Küreselleşme tartışmalarının ortaya koyduğu temel kabullerden bir tanesinin yerel/ulusal sermayelerin küresel sermaye döngüleri ile bütünleştiği ve ayrı tekil sermayelerden söz edilemeyeceği yönündedir. Türkiye özelinde de durum ise şöyle özetlenebilir: 24 Ocak 1980 kararları ve 12 Eylül Askeri Darbesi ve Rejimi ile Türkiye ekonomisinin "ithal ikameci kalkınma biçimi"nde "ihracat yönelimli kalkınma biçimi"ne geçilmiş ve dünya ekonomisi ile bütünleştirilmiştir. 1990'ladan itibaren ise "bilişim ve iletişim teknolojileri devrimi" ile birlikte yeni küresel sermaye döngüleri oluşmuştur. 2001'deki krizden sonra iseTürkiye ekonomisi ve medyası küresel ekonomi ve medyanın bir parçası olma yönünde ilerlemiş ve yeni bir toplum ve siyaset örgütlenmelerinin  zorunlu olmayan olumsal çerçevelerini oluşturmuştur.

Paradoksal olan durum şudur: Taksim Gezi olayları bağlamıda ortaya çıkan topluluk,  İstanbul'un merkezindeki bir kentsel dönüşüm projesinin uygulamasında yerel/küresel sermayenin rol alması ihtimalinin ortaya çıkmaya başladığı anda oluşmuştur. Projenin uygulanması için ihaleye çıkılması kararı İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Ulusal Hükümet tarafından başlatılmış ve  her türlü karşı çıkışa karşı savunulmuştur. Soru şudur: "Faiz lobisi" olarak adlandırılan küresel sermaye Taksim Gezi Parkı Direnişini desteklemiş olabilir mi? Eğer desteklediyse niçin desteklemiştir? Desteği ne kadar sürmüştür? Bilindiği gibi Halk TV ve Ulusal Kanal dışındaki ulusal kanallar Gezi Parkı eylemlerini vermedikleri ve "penguen belgeseli yayınlama" sendromu sergiledikleri için katılımcılar tarafından eleştirilmiştir. CNN international, BBC ve Al Jazeera gibi uluslararası kanallar bu eylemleri daha çekincesiz yayınlamışlardır. Bu farklı yaklaşımların ortaya çıkmasında ulusal kanalların oto-sansür uygulaması ve uluslararası olanların daha çekincesiz davranması dışında örtük  etkileşim zincirleri söz konusu olmuş mudur? 

Bir başka sorunsal alanı ise maddi üretim yapmak üzere yatırılan sermaye, finans sermayesi ve  bilişimsel-iletişimsel sermaye grupları birbirlerinden kopuk ve bazen birbirleri ile çelişkili eylem zincirleri içinde olabilir mi? Bilişimsel-iletişimsel düzeyin etkili olması için ekonomi ve siyaset düzeylerinden göreli özerklik derecelerinin ne olması gerekir? Bu konuların da araştırılması gerekiyor.